اول از همه، نقرس چیست؟
نقرس (Gout) نوعی آرتریت است که درد، تورم و التهاب ناگهانی مفاصل را به‌همراه دارد. در اکثر مواقع، نقرس انگشت شست پا را درگیر می‌کند، اما می‌تواند دیگر انگشتان، زانو یا پاشنه پا را هم درگیر کند.
علائم یا همان حملات نقرس زمانی رخ می‌دهد که اسید اوریک بیش از حدی در خون‌تان وجود داشته باشد؛ اسیدی که یک ماده زائد است و بدن هنگام هضم غذاها به‌طور طبیعی می‌سازد. هنگامی که سطح اسید اوریک بالا باشد، کریستال‌هایی در مفاصل شما جمع می‌شوند که تورم، التهاب و درد شدید را به‌همراه دارند.
عموم حملات نقرس در شب رخ می‌دهد و بین ۳ تا ۱۰ روز هم ادامه دارد. اکثر افرادی که این بیماری را دارند، علائم آن را به‌شکل مکرر تجربه می‌کنند چون بدن‌شان نمی‌تواند اسید اوریک اضافی را حذف کند. در این بین، عواملی مثل ژنتیک و رژیم غذایی می‌تواند روی بروز این بیماری نقش داشته باشد.
به همین خاطر هم قرار است در این مطلب درباره نقش رژیم غذایی و وعده‌هایی که می‌خوریم صحبت کنیم و بهترین رژیم غذایی برای نقرس را شرح دهیم.
تأثیر غذا روی نقرس چیست؟
بعضی غذاها با بالا بردن سطح اسید اوریک، باعث تشدید درد و علائم این بیماری می‌شوند. به همین خاطر، پیروی از یک رژیم غذایی که گوشت، الکل و شکر را محدود می‌کند، روی مدیریت علائم و دردهای نقرسی نقش دارد.
بسیاری از مواد غذایی، حاوی پورین هستند. هنگامی که پورین‌ها را هضم می‌کنید، بدن شما اسید اوریک را به‌عنوان یک محصول زائد تولید می‌کند. افراد مبتلا به نقرس نمی‌توانند اسید اوریک اضافی را حذف کنند و به همین خاطر، جمع می‌شوند.
تجمع اسید اوریک می‌تواند خطر ابتلا به حملات نقرسی را بیش‌تر کند. غذاهایی با مقادیر متوسط تا زیاد پورین عبارت‌اند از:
- گوشت قرمز
- برخی از غذاهای دریایی
- الکل
این را هم باید ذکر کنیم که برخی سبزیجات و حبوباتی مثل لوبیا هم پورین دارند. اما تحقیقات منتشر شده در NIH نشان می‌دهد که غذاهای گیاهی علت حملات نقرسی نیستند و با وجود داشتن پورین، می‌توانند به کاهش سطح اسید اوریک کمک کنند.
فروکتوز و نوشیدنی‌های شیرین‌شده با قند هم می‌تواند خطر حملات نقرس را افزایش دهند، حتی اگر پورین زیادی هم نداشته باشند. وبسایت Wiley در تحقیقی عنوان کرده که محصولات لبنی کم‌چرب، سویا و مکمل‌های ویتامین C به‌طور بالقوه می‌توانند سطح اسید اوریک را کم‌تر کنند و باعث کنترل بیماری نقرس شوند.
به همین می‌توانیم نتیجه بگیریم که خوردن و نخوردن برخی غذاها روی تشدید یا کاهش یافتن علائم نقرس، نقش دارند. اما سوال اصلی این‌جاست که بایدها و نبایدهای رژیم غذایی برای نقرس چیست؟
برای درمان نقرس چه بخوریم؟
برای این‌که بتوانید علائم این بیماری را کنترل کنید، پزشک و متخصصان تغذیه الگوی غذایی‌تان را دست‌خوش تغییر می‌کنند تا سبک زندگی سالم‌تری داشته باشید. عموماً یک رژیم غذایی سالم برای نقرس حاوی مقادیر زیادی از سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و حبوبات است.
جدا از این، برخی رژیم‌های غذایی خاص که به سلامت قلب شما هم کمک می‌کنند، روی مدیریت نقرس نقش دارند. به‌عنوان مثال، رژیم غذایی DASH و رژیم غذایی مدیترانه‌ای در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.
این رژیم‌ها عموماً تمام مواد غذایی‌ای که در بالا عنوان کردیم را در خودشان دارند و چربی‌های اشباع‌شده و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده را حذف می‌کنند. در ادامه به‌شکل مختصر درباره هرکدام‌شان توضیحی می‌دهیم:
رژیم غذایی دَش
این رژیم که رویکردی برای بهبود فشار خون دارد، الگویی غذایی است که کمک می‌کند وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌های شما را با مواد زیر پر می‌کند:
- میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
- پروتئین‌های بدون چربی مثل گوشت، مرغ، ماهی، آجیل و حبوبات
- روغن‌های گیاهی
- لبنیات کم‌چرب یا بدون چربی
دش چربی‌های اشباع‌شده و غذاهای حاوی قند افزوده‌شده را محدود می‌کند.
رژیم غذایی مدیترانه‌ای
این رژیم فواید بسیار زیادی برای سلامتی کلی بدن دارد و عملکرد قلب و عروق را بهبود می‌بخشد. ویژگی‌های این برنامه غذایی تقریباً مثل رژیم غذایی دش است و پر از مواد غذایی زیر است:
- میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
- پروتئین‌های بدون چربی مثل غذاهای دریایی، آجیل و حبوبات
- چربی‌های سالم مثل روغن زیتون
ماهی‌ها و غذاهای دریایی معمولاً در این رژیم نقش اساسی دارند. البته که این غذاها می‌توانند باعث تشدید علائم نقرس شوند. به همین خاطر پیشنهاد می‌کنیم با متخصصی تغذیه دراین‌باره صحبت کنید تا به‌جای منابع پروتئین این رژیم، جایگزین‌هایی برای شما در نظر گرفته شود.
جدا از این دو رژیم عنوان شده، اضافه کردن و تمرکز روی مواد غذایی زیر در رژیم‌تان، می‌تواند به کنترل بیماری نقرس کمک کند:
- میوه‌ها: همه میوه‌ها به‌طور کلی برای نقرس مفید هستند، به‌خصوص گیلاس که می‌تواند باعث کاهش قابل توجه سطح اسید اوریک شود.
- سبزیجات: سیب‌زمینی، نخود فرنگی، قارچ، بادمجان و سبزیجاتی با برگ سبز تیره.
- حبوبات: عدس، لوبیا، سویا، توفو از آن دست حبوباتی هستند که برای نقرس مفید‌ند.
- آجیل: استفاده از مغز و دانه‌ها در صبحانه برای نقرس مفید است.
- غلات کامل: این غلات شامل گندم کامل، جو، برنج قهوه‌ای و جو است.
- محصولات لبنی: سعی کنید از لبنیات کم‌چرب استفاده کنید.
- تخم مرغ
- نوشیدنی: قهوه، چای و چای سبز می‌توانند در بهبود علائم نقرس نقش داشته باشند.
- روغن‌های گیاهی: تلاش کنید تا در رژیم غذایی نقرس، غذاهای خود را با روغن‌های کانولا، زیتون و کتان درست کنید.
چه غذاهایی را نباید بخوریم؟
عموماً غذاهایی که نباید هنگام ابتلا به نقرس مصرف کنیم، به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- غذاهای حیوانی با پورین بالا
- الکل
- غذاهای حاوی قندهای افزودنی
به همین خاطر، پیشنهاد می‌کنیم گروه‌های غذایی زیر را از سبد غذایی‌تان حذف کنید:
- گوشت اندام‌های مختلف حیوانات: گوشت‌هایی مثل جگر یا مغز
- گوشت‌های شکاری: گراز و گوزن
- گوشت قرمز: گوشت گاو، خوک و بره
- غذاهای دریایی: صدف، ماهی‌های چرب و کنسروهای ماهی
- نوشیدنی‌های قندی: آب‌میوه‌ها و نوشابه‌های شیرین
- تنقلات شیرین: کیک، کلوچه، آب‌نبات و …
محدود کردن کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده مثل نان سفید یا محصولاتی که با آرد سفید تهیه شده‌اند، می‌تواند روی بهبود علائم نقرس تأثیر داشته باشد. جدا از این، کاهش مصرف چربی‌های اشباع‌شده در غذاها مثل کره، پنیرهای پرچرب، شیرینی و روغن پالم هم می‌تواند مفید باشد.
چه نوشیدنی‌هایی برای نقرس مفید هستند؟
دانشمندان بر این باورند که نوشیدن مایعات زیاد در طول روز برای نقرس مفید است. منظور ما از زیاد، ۸ تا ۱۶ لیوان در روز است و حداقل نیمی از آن‌چه می‌نوشید، باید آب باشد. مصرف ویتامین C، چه به‌شکل مکمل و چه با آب‌میوه‌هایی مثل آب پرتقال، می‌تواند به کاهش اسید اوریک کمک کند، اما مطالعات نشان می‌دهد که فروکتوز بالای موجود در این آب‌میوه در برخی موارد باعث افزایش سطح اسید اوریک هم می‌شود. به همین هم بهتر است که در مصرف آب‌میوه‌ها، حد تعادلی داشته باشید. برای دوستداران قهوه هم باید بگوییم که مصرف این نوشیدنی روی کاهش سطح اسید اوریک نقش دارد.
با این حال، کافئین زیاد می‌تواند تأثیرات منفی روی سلامت کلی بدن به‌جا بگذارد؛ به همین خاطر، در مصرف این نوشیدنی هم زیاده‌روی نکنید.
سخن پایانی
نقرس بیماری دردناکی است که تورم و التهابات ناگهانی آن حتی می‌تواند یک روز شما را مختل کند. با این حال، جدا از دارو، رژیم غذایی خوب نه‌تنها می‌تواند از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند، بلکه در کنترل علائم آن نقش بسیار مؤثری ایفا می‌کند.
از خوردن گوشت قرمز، ماهی‌های مختلف، آب‌میوه‌ها، نوشیدنی‌های بسیار شیرین و الکل اجتناب کنید و تا جایی که می‌توانید، یک رژیم غذایی با سبزیجات، حبوبات، غلات کامل و محصولات لبنی کم‌چرب داشته باشید. می‌توانید به سراغ رژیم دش یا رژیم مدیترانه‌ای بروید یا با مشورت با یک پزشک متخصص، به یک رژیم غذایی برای نقرس برسید که مختص خودتان است.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و لیمومی هیچگونه مسئولیتی در قبال آن نمی‌پذیرد. برای استفاده و اجرای آن، لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.
منابع:
بدون نظر! اولین نفر باشید