سیاتیک چیست؟ + هرآن‌چه درباره درمان سیاتیک باید بدانید

سیاتیک چیست؟

سیاتیک (Sciatica) به‌عنوان یک علامت از درد در ساق پا شناخته می‌شود که می‌تواند به گرفتگی‌های بد تبدیل شود یا درد را از نقطه‌ای از ساق پا به مکان دیگری منتقل کند. این درد در ساق پا می‌تواند ایستادن یا نشستن را تقریباً غیرممکن هم بکند.

درد سیاتیک هنگام نشستن، عطسه یا سرفه کردن بدتر می‌شود و می‌تواند به‌طور ناگهانی رخ دهد یا به تدریج ایجاد شود. جدا از این موضوع ممکن است با بروز سیاتیک احساس ضعف، بی‌حسی یا سوزش و سوزن‌سوزن شدن را در پا و انگشتان پا احساس کنید.

در برخی موارد، این بیماری می‌تواند ناتوانی‌هایی را در خم کردن زانو یا حرکت دادن پا و انگشتان پا را به‌همراه داشته باشد.

رگ سیاتیک کجا قرار دارد؟

عصب سیاتیک به‌عنوان طولانی‌ترین و ضخیم‌ترین عصب بدن شناخته می‌شود که عرضی معادل ۲ سانتی‌متر دارد. علی‌رغم نامش، عصب یا رگ سیاتیک صرفاً یک عصب نیست و در واقع شامل یک دسته از اعصاب است که از پنج ریشه عصبی از نخاع منشعب می‌شود.

دو عصب سیاتیک در طرف‌های راست و چپ از لگن و باسن عبور می‌کنند و به پایین پا می‌روند تا دقیقاً به زیر زانو برسند. هنگامی که به آن‌جا برسند، این عصب ها به رشته‌های عصبی دیگری تقسیم می‌شوند تا قسمت های پایین‌تری مثل ساق و انگشتان پا را پوشش دهند.

						
بیشتر بخوانید: 
برای فشار خون پایین چی بخوریم؟ 14 غذا برای فشار خون پایین
								

علائم آسیب به عصب سیاتیک چیست؟

برای درمان سیاتیک شما ابتدا باید اطلاعات خوبی درباره علائم این بیماری داشته باشید و ببینید که سیاتیک پای چپ و سیاتیک پای راست به چه علتی اتفاق می‌افتند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین علائم آسیب به عصب سیاتیک و بروز این بیماری اشاره می‌کنیم:

• درد: درد سیاتیک به‌دلیل فشار روی عصب‌های آسیب‌دیده در بدن ایجاد می‌شود. اکثر مردم درد سیاتیک را به‌عنوان سوزش یا یک شوک الکتریکی توصیف می‌کند که ساق پای یکی از طرفین بدن را مورد حمله قرار می‌دهد. درد سیاتیک معمولاً با سرفه، عطسه، خم شدن یا بلند کردن پاها به سمت بالا هنگام دراز کشید اتفاق می‌افتد.
• گزگز یا سوزن‌سوزن شدن: این علامت شبیه به احساسی است که وقتی پای ما به‌خواب می‌رود، داریم. این بی‌حسی زمانی اتفاق می‌افتد که نمی‌توانید پوستِ نواحی اسیب‌دیده را احساس کنید. دلیل اصلی این اتفاق، این است که سیگنال‌های پشت پا در رسیدن به مغز مشکل دارند.
• ضعف عضلانی: این علامتی شدیدتر از سیاتیک است که در آن، سیگنال‌های فرمان عضلانی در رسیدن به پا مشکلاتی دارن.
• بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع: یکی دیگر از علائم شدید سیاتیک، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع است که در آن، سیگنال‌هایی که مثانه و روده شما را کنترل می‌کنند، به مقصد نمی‌رسند.

						
بیشتر بخوانید: 
سیر تا پیاز ورزش برای لاغری شکم؛ سراغ چه تمریناتی برویم؟
								

سیاتیک کمر چیست؟

در واقع ما واژه‌ای تحت عنوان سیاتیک کمر نداریم. سیاتیک به دردی گفته می‌شود که در طول مسیر عصب سیاتیک حرکت می‌کند، از باسن و هر پا به قسمت‌های پایین بدن. یکی از علل وقوع سیاتیک، این است که فتق دیسک یا رشد بیش از حد استخوان به ریشه‌های عصبی ستون فقرات کمری فشار زیادی وارد می‌کند و درد سیاتیک را جدا از پا، به کمر هم می‌رساند.

با این حال، این شکل از وقوع سیاتیک به‌راحتی قابل درمان است و نیازمند دارو و پیگیری روش‌های درمانی به‌مدت چند هفته است تا بتوان دوره بهبود را به‌شکلی کامل طی کرد.

سیاتیک در بارداری

بارداری هم می‌تواند باعث نوعی فشرده‌سازی در ستوان فقرات شود و روی عصب سیاتیک تأثیر بگذارد. وقتی باردار هستید، بدن هورمونی به‌نام ریلکسین ترشح می‌کند که برای شل کردن رباط‌ها و آماده‌سازی لگن برای زایمان طراحی شده است.

با این حال، رباط‌های شل‌شده و رحمی که در حال رشد است، می‌توانند مرکز ثقل را در زنان باردار تغییر دهند و با فشار آوردن به عصب سیاتیک، درد شدید در پا را به‌همراه داشته باشند. دردهای سیاتیک ممکن است در دوران بارداری افزایش بسیار زیادی پیدا کند.

در واقع، کمر درد و مشکلات سیاتیک در این دوره زمانی بسیار شایع هستند. این بیماری اغلب در سه‌ماهه سوم بارداری ایجاد می‌شود، اما علائم آن در هر دوره‌ای از بارداری ممکن است نمایان شود. همان‌طور که کودک رشد می‌کند، وزنی اضافی روی مفاصل و ماهیچه‌های ناپایدار فشار وارد می‌کند.

درد سیاتیک معمولاً ماندگار نیست و به‌شکل دوره‌ای برای زنان باردار نمایان می‌شود، اما برای برخی مادران ممکن است ثابت باشد. به این نکته هم توجه کنید که این درد و فشار به کودک آسیبی نمی‌رساند و تنها برای مادر خطرناک و دردناک است.

						
بیشتر بخوانید: 
برای کم کاری تیروئید چه بخوریم؟ [رژیم غذایی کم کاری تیروئید]
								

علت درد سیاتیک چیست؟

علل زیادی وجود دارد که می‌تواند عصب سیاتیک را درگیر کرده و در نهایت درد را برای اشخاص به‌همراه داشته باشد. جدا از این، ممکن است شرایطی رخ دهد که یکی از پنج عصب نخاعی را تحت تأثیر قرار دهد و به اشکال مختلفی، درد سیاتیک را به‌وجود آورد. در ادامه به برخی از رایج‌ترین علل درد سیاتیک اشاره می‌کنیم:

• فتق دیسک
• بیماری دژنراتیو دیسک
• تنگی کانال نخاعی
• اسپوندیلولیستزیس
• آرتروز
• صدمات به‌وجود آمده در نخاع
• بارداری
• تومور، کیست یا رشد عجیب سلول‌های بدن
• سندرم مخروط نخاعی
• سندرم دم اسب

روش‌های درمان سیاتیک چیست؟

عموماً در روش‌های درمان عصب سیاتیک، تمرکز اصلی روی کاهش درد و افزایش تحرک است و به‌همین خاطر، بسیاری از روش‌های درمانی را می‌توان در خانه هم انجام داد. اگر درد سیاتیک شما به‌شکلی است که از بین نمی‌رود یا شدیدتر می‌شود، پیشنهاد می‌کنیم به پزشک مراجعه کنید تا از گزینه‌های درمانی بیش‌تری مثل جراحی بهره‌مند شوید.

در ادامه به‌شکل دسته‌بندی‌شده به برخی از مهم‌ترین روش‌های درمان سیاتیک اشاره می‌کنیم:

درمان سیاتیک در خانه

اگر با نسخه‌ای خفیف از سیاتیک و درد‌های آن دست‌وپنجه نرم می‌کنید، می‌توانید به‌سراغ گزینه‌های درمانی در خانه بروید. البته به این موضوع توجه کنید که دردهای متوسط یا شدید، همراه با بی‌حسی، گزگز یا ضعف عضلانی همگی علائمی هستند که نیاز به مراقبت‌های پزشکی ویژه دارند.

						
بیشتر بخوانید: 
کاربردی‌ترین راه های کاهش استرس و اضطراب؛ با استرس‌تان خداحافظی کنید
								

در ادامه به برخی روش‌های درمان سیاتیک در خانه می‌پردازیم:

• یخ: کمپرس سرد یا یخ می‌تواند به کاهش درد و تورم در چند روز اول پس از شروع درد سیاتیک کمک کند. برای این کار، می‌توانید از یک کیسه یخ یا کیسه‌ای از گوشت یخ‌زده استفاده کنید و در طول یک روز، چند بار به مدت ۲۰ دقیق آن را روی قسمتی که درد می‌کند، بمالید.
• حرارت: پس از کمپرس یخ، باید به‌سراغ پد گرم‌کننده یا کمپرس آب گرم بروید و هر بار به‌مدت ۲۰ دقیقه، آن را روی ناحیه مورد نظر بمالید. اگر درد شما برطرف نشد، بین کمپرس یخ و آب گرم گزینه‌ای را انتخاب کنید که بهترین نتیجه را برای شما دارند.
• داروهای بدون نسخه: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی به‌عنوان اولین انتخاب‌هایی شناخته می‌شوند که هر کسی بعد از بروز درد سیاتیک به‌سراغش می‌رود. این داروها می‌توانند درد را کاهش دهند و تورم و التهاب را به‌مرور زمان از بین ببرند.
• تمرینات ورزشی و کششی: رفتن به‌سراغ حرکات کششی و تمریناتی که روی تقویت عضلات مرکزی تمرکز دارد، می‌تواند به‌شما کمک کند تا درد و التهاب سیاتیک را در طولانی‌مدت کم‌تر کنید.

درمان سیاتیک با فیزیوتراپی

جلسات فیزیوتراپی به شما کمک می‌کند تا ورزش‌ها و حرکاتی را انجام دهید که وضعیت شما را بهبود می‌بخشد، فشار روی عصب سیاتیک را کاهش می‌دهد و انعطاف‌پذیری بدن‌تان را بیش‌تر می‌کند. استفاده از فیزیوتراپی برای درمان سیاتیک به‌شما کمک می‌کند تا ماهیچه‌های قسمت پشتی بدن‌تان را به میزان بسیار خوبی تقویت کنید.

درمان سیاتیک با جراحی

اگر درد بسیار شدیدی دارید که با درمان‌های خانگی یا حتی فیزیوتراپی بهبود پیدا نمی‌کند و یا کنترلی روی ادرار خود ندارید، باید به پزشک مراجعه کنید. در چنین شرایطی، عموماً پزشکان جراحی را برای درمان شرایط‌تان پیشنهاد می‌کنند.

در این عمل‌های جراحی، پزشکان فتق دیسک را که به اعصاب شما فشار وارد می‌کند و باعث درد و علائم مختلف می‌شود را خارج می‌کنند. برخی از انواع جراحی برای سیاتیک عبارت‌اند از:

• دیسککتومی: در این عمل جراحی، پزشک تکه‌های کوچکی از فتق دیسک را بیرون می‌آورد.
• لامینکتومی: در این عمل جراحی، مقداری استخوان از قسمت تحتانی ستون فقرات برداشته می‌شود تا فشار روی عصب‌های سیاتیک کاهش یابد.

بهترین آمپول برای درمان سیاتیک

آمپول‌هایی که خواص ضد التهابی دارند، می‌توانند به بهبود علائم و درد سیاتیک کمک کنند، مثل آمپول کتورولاک، آمپول پیروکسیکام، آمپول استامینوفن، آمپول ایبوپروفن و آمپول دیکلوفناک. توجه داشته باشید که تمام آمپول‌های ذکر شده باید تحت نظارت و پیشنهاد پزشک مصرف و تزریق شوند.

بهترین قرص برای درمان سیاتیک

عموماً داروهایی که برای گرفتگی عصب سیاتیک پیشنهاد می‌شوند مسکن‌های ضد التهاب و غیر استروئیدی مثل آسپرین، ناپروکسن و ایبوپروفن هستند که بدون نسخه پزشک هم می‌توان آن‌ها را تهیه کرد اما ما پیشنهاد می‌کنیم که مصرف‌ این قرص‌ها حتماً تحت نظارت یک متخصص انجام شود تا آسیبی به سلامت بدن وارد نشود.

بهترین پماد برای درمان سیاتیک

پمادهای موضعی مثل متیل سالیسیلات، منتول، سالیسیلات ترولامین، کپسایسین و حتی کانابیدیول می‌توانند درد و التهاب ناشی از فشار به عصب‌های سیاتیک را در بخش‌های مختلف بدن کاهش دهند.  البته این پمادها بیش‌تر برای دردهای خفیف‌ ناشی از سیاتیک توصیه می‌شوند و در موارد شدیدتر، تأثیر زیادی ندارند.

						
بیشتر بخوانید: 
تجربه زایمان بدون درد با انجام ورزش های دوران بارداری
								

۶ تا از بهترین تمرینات ورزشی برای درمان سیاتیک

 اگر می‌خواهید در خانه این تمرینات را انجام دهید و علائم سیاتیک‌تان را کم‌تر کنید، می‌توانید به‌سراغ ۶ حرکت تمرینی‌ای بروید که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• حرکت Glute Bridge

1. به‌پشت دراز بکشید و زانوهای خودتان را خم کنید. سپس پاها را روی زمین صاف کرده و به اندازه عرض باسن از هم باز کنید.
2. اجازه دهید بازوهایتان مستقیماً در کناره بدن‌تان قرار بگیرند و دقت کنید که کف دست‌های شما پایین باشد.
3. عضلات هسته خود را سفت کنید و ناف خود را به سمت ستون فقرات‌تان بکشید.
4. بازوهای خود را به زمین فشار دهید، باسن خود را به سمت سقف بالا بیاورید و در این حالت نگه دارید. هدف این است که بدن شما یک خط مستقیم از سر تا زانو با قوسی بسیار کم در قسمت پایین کمر تشکیل دهد.
5. این حالت را به‌مدت ۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید و بعد به آرامی باسن‌تان را پایین بیاورید.

						
بیشتر بخوانید: 
برای پایین آوردن فشار خون بالا چه بخوریم؟ 9 غذا برای فشار خون بالا
								

• کشش زانو تا سینه – درازکش

1. به پشت دراز بکشید و پاهای خود را دراز کنید. سعی کنید کمرتان قوسی نداشته باشد.
2. به‌ آرامی یک زانو را به سمت سینه‌تان بیاورید و آن را با دستان‌تان بگیرید.
3. زانو را به آرامی بکشید تا زمانی که کشش خفیفی در قسمت تحتانی ستون فقرات و لگن‌تان احساس کنید.
4. این حالت را به مدت ۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید و سپس به آرامی پاهای خود را پایین بیاورید.

• حرکت Clamshell

1. به پهلو دراز بکشید و هر دو زانوی خود را خم کنید. بازوی پایینی خود را زیر سرتان قرار دهید.
2. پاهای خود را در کنار هم نگه دارید، به آرامی زانوی خود را بالا بیاورید و پاهای خود را مثل یک صدف باز کنید. از بازو برای ثابت نگه داشتن خودتان استفاده کنید تا به‌سمت پشت غلت نزنید.
3. این شکل را به‌مدت ۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید.

• حرکت Bird-Dog

1. چهار دست و پا بنشینید. مطمئن شوید که دست‌هایتان مستقیماً زیر شانه‌ها و زانوهایتان مستقیماً زیر باسن‌تان قرار دارند.
2. دست چپ خود را مستقیماً در مقابل خود بلند کنید و پای راست را پشت سرتان دراز کنید. می‌توانید این کار را هم‌زمان یا یکی و سپس دیگری را انجام دهید.
3. مطمئن شوید که پشت شما در یک خط مستقیم قرار دارد و حالت بدن‌تان یک خط صاف را تشکیل می‌دهد.  انجام این کار در کنار آینه می‌تواند بررسی فرم بدنی‌تان را آسان‌تر کند.
4. مکث کنید، سپس دست و پای خود را پایین بیاورید و این حرکت را با دست و پای دیگرتان تکرار کنید.

• حرکت کشش کبرا

1. روی شکم دراز بکشید و دست‌های خود را زیر شانه‌ها و آرنج‌تان را نزدیک بدن‌تان جمع کنید.
2. در حالی که کف دست‌تان را فشار می‌دهید، نفس بکشید و سر، سینه و شانه‌های خود را بالا بیاورید و به آرامی بازوهای خود را دراز کنید. آرنج‌تان را کمی خم کرده و چانه‌تان را بالا نگه دارید.
3. ماهیچه‌های ناحیه مرکزی و ران خود را به‌اندازه کافی سفت کنید.
4. این حالت را به‌مدت ۳۰ ثانیه نگه دارید و سپس به آرامی پایین بیایید.

• حرکت کشش کودک

1. ابتدا چهار دست و پا شوید. در حالی که به‌سمت عقب می‌روید، زانوهای خود را به هم نزدیک کنید و اجازه دهید که بازوهایتان دراز شوند.
2. به عمیق‌ترین شکل ممکن در کشش فرو بروید و به بالاتنه‌تان اجازه دهید تا کاملاً شل شود و وزن‌تان به باسن و ران‌ها منتقل شود.
3. مکث کنید، نفس عمیق بکشید و تصور کنید که تنش از بدن شما خارج شده، به‌خصوص در قسمت پشت باسن.
4. تا ۵ دقیقه یا هر زمان که دوست دارید در این حالت باقی بمانید.

برای درد سیاتیک چه بخوریم؟

دانشمندان بر این باورند که رژیم‌ غذایی ضد التهابی و جایگزین کردن غذاهایی که خواص ضد التهابی بسیار زیادی دارند، می‌تواند درد ناشی از بیماری‌های مختلف مثل دیسک کمر و سیاتیک را به میزان بسیار زیادی بهبود ببخشد.

اگر می‌خواهید علائم سیاتیک‌تان را کنترل و کم‌تر کنید، بهتر است وعده‌های غذایی خودتان را با غلات کامل، آجیل، توت‌های مختلف، سبزیجات برگ‌دار، حبوبات و لبنیات کم‌چرب پر کنید و منابع غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ را به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید که خواص ضد التهابی بسیار زیادی دارند.

جدا از این مورد، چای سبز به‌سبب داشتن پلی‌فنول‌ و ادویه‌هایی مثل زردچوبه و زنجبیل، خواص ضد التهابی بسیار زیادی دارند و می‌توانند در رژیم غذایی اشخاصی که با سیاتیک دست‌وپنجه نرم می‌کنند، جای خوبی برای خودشان پیدا کنند.

سخن پایانی

سیاتیک به درد ناشی از مشکلات در عصب سیاتیک اشاره دارد که اغلب در نتیجه فتق یا برآمدگی دیسک اتفاق می‌افتد و علل دیگری مثل تنگی ستون فقرات هم در ایجاد آن نقش دارد. اکثراً دردهای مرتبط با سیاتیک در عرض ۴ تا ۶ هفته بهبود پیدا می‌کنند و در بسیاری از موارد، نیازی به روش‌های درمانی نیست، اما مصرف  داروهای تجویز شده توسط پزشکان می‌تواند به بهبود و مدیریت دردهای به‌وجود آمده کمک کند.

اگر نگرانی‌های شدیدی درباره دردهای سیاتیکی‌تان دارید، پیشنهاد می‌کنیم که با پزشک متخصص در ارتباط باشید تا بهترین تشخیص و توصیه‌ها درباره برنامه درمانی مناسب را در اختیارتان قرار دهد و بتواند به‌شکلی کامل شرایط شما را مورد بررسی قرار دهد.

هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و لیمومی هیچگونه مسئولیتی در قبال آن نمی‌پذیرد. برای استفاده و اجرای آن، لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.

منابع:

Cleveland Clinic

WebMD

Medical News Today

Mayo Clinic