خانه > زندگی سالم > سلامت جسمی > بیماری سنگ کلیه + هرآنچه که باید درمورد سنگ کلیه بدانید

بیماری سنگ کلیه + هرآنچه که باید درمورد سنگ کلیه بدانید

فرزانه فانی
27 اسفند 1402
بدون نظر
368

این روزها یکی از بیماری‌های شایع که هرکسی ممکن است تجربه کند سنگ کلیه است. بیماری سنگ‌ کلیه مجموعه‌ای از کریستال‌ها هستند که از مواد معدنی و سایر مواد موجود در دستگاه ادراری تشکیل می‌شوند. بیشتر سنگ‌ها در ادرار خود به خود از بدن خارج می‌شوند؛ اما گاهی ‌اوقات در حین حرکت بسیار دردناک هستند.

اگر سنگ به خودی خود عبور نکند یا باعث انسداد شود، ممکن است به روشی برای شکستن یا برداشتن سنگ نیاز داشته باشد. در این مقاله از مجله سلامتی لیمومی با ما همراه باشید تا هر آنچه درباره «بیماری سنگ کلیه» باید بدانید را به شما بگوییم.

سوالات متداول

ارتباط سنگ کلیه و فشار خون چیست؟

طبق تحقیقات انجام شده افرادی که سنگ کلیه دارند نسبت به سایر افراد بیشتر در معرض فشار خون بالا، ناراحتی‌های قلبی عروقی و بیماری های مزمن کلیوی قرار دارند. بنابراین اگر شما هم دچار این عارضه هستید بیشتر مراقب سلامتیتان باشید.

سنگ کلیه از کجا دفع می‌شود؟

سنگ کلیه از طریق دستگاه ادراری بدن دفع می‌شود. وقتی سنگ کلیه به اندازه کافی کوچک باشد معمولاً بدن قادر است آن را از طریق ادرار دفع کند. سنگ‌های کوچک ممکن است بدون احساس درد یا بدون ایجاد مشکلات اضافی از بدن خارج شوند. وقتی اندازه سنگ بزرگ‌تر است نیاز به درمان پزشکی است. همچنین در بعضی موارد نیاز به استفاده از روش‌های جراحی برای خروج سنگ کلیه وجود دارد.

از کجا بفهمیم سنگ کلیه دفع شده است؟

پزشک می‌تواند از روش‌های مختلفی برای تشخیص سنگ کلیه مانند آنالیز ادرار (پزشک از نمونه ادرار شما برای بررسی استفاده می کند تا ببیند سنگ کلیه دفع شده است یا نه)، آزمایش خون (برخی از آزمایش‌های خون نشان‌دهنده وجود سنگ کلیه یا عوارض آن در بدن هستند.) یا تصویربرداری (پزشک از فناوری‌های تصویربرداری مانند رادیولوژی، سونوگرافی، یا سی تی اسکن (CT Scan) برای تشخیص استفاده می‌کند) کمک بگیرد.

درد سنگ کلیه چه قدر طول می‌کشد؟

درد ناشی از سنگ کلیه ممکن است مدت زمان متفاوتی داشته باشد و به اندازه و مکان سنگ یا واکنش بدن هر فرد بستگی دارد. برخی افراد درد شدیدی را احساس می‌کنند که بیش از چند ساعت یا حتی چند روز طول می‌کشد. در حالی که برخی دیگر ممکن است به‌طور ناگهانی درد را تجربه کنند و درد آن‌ها مدت کوتاه‌تری طول بکشد.

سنگ کلیه چیست؟

سنگ کلیه یک جسم سخت است که از مواد شیمیایی موجود در ادرار ساخته می‌شود. سنگ کلیه ممکن است با سنگ شکنی، موج شوک، نفرولیتومی از راه پوست یا نفرولیتوتریپسی درمان شود.

ادرار مواد زائد مختلفی دارد که در آن حل شده است. گاهی‌اوقات از تجمع یکسری از مواد، کریستال‌هایی تشکیل می‌شوند. کریستال‌ها عناصر دیگر را جذب می‌کنند و به هم می‌پیوندند تا بزرگ‌تر شوند.

مواد شیمیایی تشکیل‌دهنده سنگ شامل کلسیم، اگزالات، اورات، سیستین، گزانتین و فسفات می‌شوند. معمولاً این مواد شیمیایی توسط شیمیدان ارشد بدن یعنی «کلیه» از ادرار دفع می‌شوند. در بیشتر افراد خوردن مایعات کافی باعث شست‌وشوی این مواد می‌شود یا از تشکیل سنگ جلوگیری می‌کند.

پس از تشکیل، سنگ ممکن است در کلیه باقی بماند یا از مجرای ادراری به داخل حالب حرکت کند. گاهی‌اوقات سنگ‌های ریز بدون ایجاد درد زیاد از بدن و ازطریق ادرار خارج می‌شوند. اما سنگ‌هایی که حرکت نمی‌کنند ممکن است باعث درد بیشتری شوند و نیاز به درمان داشته باشند.

علائم داشتن سنگ کلیه چیست؟

سنگ کلیه معمولاً تا زمانی که در داخل کلیه حرکت نکند یا به یکی از حالب‌ها نرود علائمی ایجاد نمی‌کند. حالب‌ها، لوله‌هایی هستند که کلیه‌ها و مثانه را به هم متصل می‌کنند. اگر سنگ کلیه در حالب‌ها گیر کند، ممکن است جریان ادرار را مسدود کرده و باعث تورم کلیه و اسپاسم حالب شود.

این اتفاق می‌تواند بسیار دردناک باشد. در این مرحله، ممکن است این علائم را تجربه کنید:

دردی که به قسمت تحتانی شکم و کشاله ران می‌رسد.
دردی که به‌صورت موج می‌آید و شدت آن در نوسان است.
درد یا احساس سوزش هنگام ادرار کردن.
درد شدید در پهلو و پشت یا زیر دنده‌ها
ادرار کدر یا بد بو
ادرار صورتی، قرمز یا قهوه‌ای
نیاز مداوم به ادرار کردن، دفع ادرار بیشتر از حد معمول یا ادرار کردن در مقادیر کم
تهوع و استفراغ
تب و لرز در صورت وجود عفونت

درد ناشی از سنگ کلیه ممکن است تغییر کند؛ به‌عنوان‌مثال به مکان دیگری منتقل شود یا شدت آن افزایش یابد.

راه‌های درمان سنگ کلیه چیست؟

درمان بیماری سنگ کلیه بستگی به نوع سنگ، میزان وخیم بودن آن و مدت زمانی که علائم ظاهر می‌شوند، دارد. تحت هر شرایطی مهم است که با یک متخصص درباره مشکلی که برایتان پیش آمده صحبت کنید. درمان‌هایی که برای دفع سریع سنگ کلیه توصیه می‌شوند به شرح زیر هستند.

صبر کنید تا سنگ خودش بیفتد

سنگ‌های کوچک‌تر به خودی خود عبور می‌کنند و دفع می‌شوند. انتظار چهار تا شش هفته‌ای برای دفع سنگ بی‌خطر است. به شرط اینکه درد قابل تحمل باشد، علائم عفونت وجود نداشته باشد، کلیه به‌طور کامل مسدود نشده باشد و سنگ به اندازه کافی کوچک باشد تا احتمال دفع آن به وجود آید.

در بازه زمانی که منتظر دفع سنگ هستید، باید مقادیر کافی آب بنوشید. در صورت وجود ناراحتی و درد می‌توانید از دارو‌های مسکن استفاده کنید.

عمل جراحی

ممکن است برای برداشتن سنگ از حالب یا کلیه به جراحی نیاز داشته باشید در صورتی که:

سنگ نتواند عبور کند.
درد آنقدر زیاد است که نمی‌توان منتظر دفع سنگ ماند.

وجود سنگ بر عملکرد کلیه تأثیر می‌گذارد. سنگ‌های کوچک در کلیه اگر باعث درد یا عفونت نشوند ممکن است به حال خود ر‌ها شوند. برخی از افراد ترجیح می‌دهند سنگ‌های کوچک خود را هم با جراحی از بین ببرند. آن‌ها این کار را انجام می‌دهند؛ زیرا می‌ترسند سنگ به‌طور غیرمنتظره شروع به عبور کند و باعث درد شود.

اگر سنگ‌های کلیه باعث عفونت مکرر در ادرار شوند یا جریان ادرار از کلیه را مسدود کنند باید با جراحی برداشته شوند. امروزه، جراحی با برش‌های کوچک یا حتی بدون برش با درد جزئی و در حداقل زمان انجام می‌شود. جراحی‌هایی که برای درمان سنگ کلیه انجام می‌شوند عبارت‌اند از:

سنگ شکنی موج شوک (SWL)

سنگ شکنی موج شوک (SWL) برای درمان سنگ کلیه و حالب استفاده می‌شود. امواج شوک با استفاده از اشعه ایکس یا اولتراسوند برای تعیین محل دقیق سنگ متمرکز می‌شوند.

شلیک مکرر امواج ضربه‌ای روی سنگ معمولاً باعث می‌شود که سنگ به قطعات کوچک تبدیل شود. این تکه‌های کوچک‌تر در طی چند هفته از ادرار خارج می‌شوند.

اورتروسکوپی (URS)

اورتروسکوپی (URS) برای درمان سنگ کلیه و حالب استفاده می‌شود. URS شامل عبور دادن یک تلسکوپ بسیار کوچک به نام یورتروسکوپ به داخل مثانه برای بالا رفتن حالب و داخل کلیه است.

از تلسکوپ‌های صلب برای سنگ‌های قسمت پایین حالب نزدیک مثانه و از تلسکوپ‌های انعطاف‌پذیر برای درمان سنگ‌ها در قسمت فوقانی حالب و کلیه استفاده می‌شود.

نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL)

لیتوتریپسی از راه پوست (PCNL) بهترین درمان سنگ کلیه برای سنگ‌های بزرگ است. برای انجام PCNL بیهوشی عمومی لازم است. PCNL شامل ایجاد یک برش نیم اینچی (برش) در پشت یا پهلو است تا یک تلسکوپ سفت و سخت (نفروسکوپ) به قسمت مرکزی تو خالی کلیه که در آن سنگ قرار دارد، عبور داده شود.

جراحی دیگر

سایر جراحی‌های کلیه به ندرت برای برداشتن سنگ استفاده می‌شوند. جراحی باز، لاپاراسکوپی یا رباتیک تنها در صورت لازم تجویز می شود.

سنگ کلیه در بارداری

سنگ کلیه در بارداری ممکن است عوارضی را برای مادر و جنین ایجاد کند. برخی از علائم سنگ کلیه در این دوران شامل درد شدید در پشت، کمر و شکم، تغییرات در فشار خون و مقدار ادرار کلیه می‌شود.

افزایش هورمون پروگسترون در دوران بارداری می‌تواند فشار بیشتری روی کلیه‌ها ایجاد کند و احتمال ایجاد سنگ کلیه را افزایش دهد.

درمان بیماری سنگ کلیه در دوران بارداری شامل تغییرات در رژیم غذایی، نوشیدن آب فراوان و در موارد شدیدتر مصرف دارو و درمان‌های جراحی می‌شود.

سنگ کلیه در کودکان

سنگ کلیه در کودکان ۵ ساله دیده می‌شود. این مشکل در کودکان رایج بوده و دو دلیل مهم ننوشیدن مایعات کافی و خوردن غذا‌های پر نمک برای آن کشف شده است.

بچه‌ها باید چیپس شور و سیب‌زمینی سرخ کرده کم‌تر بخورند و برای مصرف ساندویچ، سوپ‌های کنسرو شده، غذا‌های بسته‌بندی شده و حتی برخی نوشیدنی‌ها مانند نوشابه برنامه‌ریزی داشته باشند؛ زیرا این خوراکی‌ها خطر ابتلا به سنگ را افزایش می‌دهند.

ارتباط رژیم غذایی و سنگ کلیه

برای سنگ کلیه چه بخوریم؟ رژیم غذایی می‌تواند بر احتمال تشکیل سنگ و حتی بیماری سنگ کلیه تأثیر بگذارد. یکی از شایع‌ترین دلایل ایجاد سنگ کلیه «سطح بالای کلسیم در ادرار» است.

سطح بالای کلسیم ادرار ممکن است به‌دلیل نحوه مدیریت کلسیم بدن باشد و همیشه به میزان کلسیمی که می‌خورید بستگی ندارد. کاهش مقدار کلسیم در رژیم غذایی به ندرت مانع از تشکیل سنگ می‌شود. متخصصان می‌گویند به جای کاهش مصرف کلسیم در رژیم غذایی سعی کنید سطح کلسیم ادرار را با کاهش مصرف سدیم (نمک) کاهش دهید.

نمک زیاد در رژیم غذایی یک عامل خطر برای سنگ‌های کلسیمی است؛ چراکه نمک بیش از حد وارد ادرار می‌شود و جذب مجدد کلسیم از ادرار و خون را با مشکل مواجه می‌کند. کاهش نمک در رژیم غذایی، کلسیم ادرار و احتمال تشکیل سنگ‌های کلسیمی را کاهش می‌دهد.

از آنجایی که اگزالات جزو رایج‌ترین نوع سنگ کلیه (اگزالات کلسیم) است، خوردن غذا‌های غنی از اگزالات می‌تواند خطر تشکیل این سنگ‌ها را افزایش دهد. رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی و مرغ هم می‌تواند سطح اسید را در بدن و ادرار افزایش دهد.

سطوح بالای اسید باعث می‌شود که سنگ‌های اگزالات کلسیم و اسید اوریک به‌راحتی تشکیل شوند. تجزیه گوشت به اسید اوریک احتمال تشکیل سنگ‌های کلسیمی و اسید اوریکی را افزایش می‌دهد.

بهترین دارو‌ها برای درمان سنگ کلیه چیست؟

تغییر رژیم غذایی و افزایش مایعات ممکن است برای جلوگیری از تشکیل سنگ کافی نباشد. متخصصان معمولا دارو‌هایی را برای کمک به شما تجویز کنند. نوع سنگ و ناهنجاری‌های ادراری که دارید به پزشک کمک می‌کند تا تصمیم بگیرد که آیا به دارو نیاز دارید یا نه و کدام دارو بهتر است. دارو‌های رایج عبارت‌اند از:

دیورتیک‌های تیازیدی: تیازید‌ها با کمک به کلیه‌ها، کلسیم را از ادرار خارج کرده و دوباره آن را در جریان خون قرار می‌دهند. با این کار کلسیم ادرار کاهش پیدا می‌کند.
سیترات پتاسیم: برای بیماران مبتلا به سنگ‌های کلسیمی و سیترات ادراری کم و برای کسانی که دارای سنگ اسید اوریک و سیستین هستند این دارو تجویز می‌شود.
آلوپورینول: این دارو گاهی‌اوقات برای جلوگیری از سنگ‌های کلسیمی و اسید اوریکی و به‌طور کلی دفع سنگ کلیه تجویز می‌شود.
اسید استو هیدروکسامیک (AHA): اسید استو هیدروکسامیک برای بیمارانی است که استروویت یا سنگ‌های عفونتی تولید می‌کنند. این سنگ‌ها به‌دلیل عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری (UTI) ایجاد می‌شوند.
دارو‌های تیول متصل شونده به سیستین: این دارو زمانی کاربرد دارد که سایر اقدامات مانند افزایش مصرف مایعات، کاهش مصرف نمک یا استفاده از سیترات پتاسیم با شکست مواجه شوند.
مکمل‌های ویتأمین: مکمل‌های ویتأمین باید با دقت استفاده شودن؛ زیرا برخی از آن‌ها می‌توانند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند.

تذکر: تمام این دارو‌ها برای درمان دارویی سنگ کلیه باید زیر نظر پزشک مصرف شوند.

طب سنتی راجع به سنگ کلیه چه می‌گوید؟

از نظر طب سنتی، آب لیمو تازه، کرفس، ریحان، سیاه‌دانه و عسل، جوانه‌ی گندم، جوش شیرین و ترب سیاه دارای خواص درمانی برای دفع سنگ کلیه هستند. همچنین مصرف مقدار کافی آب و مایعات یک روش طبیعی در پیشگیری از سنگ کلیه است.

همچنین:

خوردن میوه‌هایی مانند انار و هندوانه عالی است.
برخی معتقدند که عرق خارشتر، عرق خارخاسک، عرق گزنه می‌تواند در تسریع فرآیند دفع سنگ کلیه موثر باشد.
دمنوش‌هایی مانند دمنوش قاصدک، کاکل ذرت، گیاه بابا آدم، چای سبز و گزنه هم برای حل این مشکل تجویز می‌شوند.

تذکر: در مصرف گیاهان دارویی حتما با یک متخصص یا فرد با تجربه مشورت کنید.

سخن پایانی

سنگ کلیه برای فردی که به آن دچار می شود سراسر درد و ناراحتی است. اما با اطلاعات صحیح و رویکردهای درمانی مناسب می‌توان این مشکل را مدیریت کرد و در اکثر موارد بهبود بخشید.

بهترین راه برای مواجه با سنگ کلیه «مشاوره با پزشک متخصص» است. متخصص می‌تواند براساس وضعیت شما، رژیم غذایی مناسب، داروها و روش‌های درمانی مختلف این مشکل را حل کند.

به یاد داشته باشید که مواردی مانند مصرف آب به میزان کافی، تغذیه سالم و ورزش منظم نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت بیماری سنگ کلیه دارند.

هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و لیمومی هیچگونه مسئولیتی در قبال آن نمی‌پذیرد. برای استفاده و اجرای آن، لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.

منابع