رژیم غذایی دیابتی‌‌ها؛ افراد دیابتی چه غذاهایی را می‌توانند بخورند؟

دیابت چیست؟

دیابت وضعیتی است که در آن سطح قند خون شما بیش از حد بالا می رود. دیابت به این دلیل اتفاق می‌افتد که بدن یا انسولین کافی (هورمونی که به قند کمک می‌کند وارد سلول‌های شما شود) نمی‌سازد یا نمی‌تواند آنطور که باید از انسولینی که می‌سازد استفاده کند. انواع مختلفی از دیابت وجود دارد، اما همه آنها منجر به افزایش سطح قند خون می‌شوند که در صورت عدم توجه می‌تواند سلامت شما را تهدید کنند. دقیقا در همین جا رژیم غذایی دیابتی‌ها اهمیت پیدا می‌کند.

ارتباط مستقیم اضافه وزن با ابتلا به دیابت

بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود 90 درصد از مبتلایان به دیابت را افراد مبتلا به دیابت نوع 2 تشکیل می‌دهند. بد نیست بدانید دیابت نوع 2 در گذشته با عنوان دیابت بزرگسالی شناخته می‌شد؛ اما در سال‌های اخیر همین بیماری، به دلیل کاهش فعالیت فیزیکی روزانه، رژیم اشتباه غذایی، شیوه زندگی نادرست و اضافه‌وزن ناشی از آن، از بزرگسالی به نوجوانی یا حتی کودکی هم رسیده است.

محققان معتقدند هر دو کیلوگرم افزایش وزن، احتمال ابتلا به بیماری دیابت را در افراد مستعد حدود دو برابر بیشتر می‌کند و پیروی از رژیم غذایی صحیح و کم‌کالری موجب کاهش وزن و پایین آمدن قابل‌توجه قند خون مبتلایان به دیابت نوع 2 می‌شود.

چرا افراد مبتلا به دیابت باید از رژیم غذایی خاصی پیروی کنند؟

دیابت، بیماری مرتبط با قند خون‌ است. به همین دلیل افراد دیابتی باید برای کنترل بیماری‌شان از برنامه غذایی خاصی پیروی کنند؛ زیرا در صورت عدم توجه به میزان قند خون و افزایش وزن امکان بروز بیماری‌های قلبی، چربی خون و فشار خون بالا وجود دارد.
پیروی کردن از رژیم غذایی مخصوص دیابتی‌ها علاوه بر اینکه میزان قند خون را در حالت نرمال نگه می‌دارد، در صورت ادامه دادن می‌تواند در رسیدن فرد به وزن ایده‌آل نیز مؤثر باشند.

رژیم غذایی دیابت نوع 1

دیابت نوع 1 زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد. در نتیجه بدن نمی تواند انسولین تولید کند که منجر به افزایش سطح قند خون می‌شود. همه ممکن است به این دیابت مبتلا شوند اما اغلب برای کودکان و نوجوانان اتفاق می‌افتد. گاهی اوقات به این دیابت، دیابت کودکان هم می‌گویند.

این دیابت به مدیریت دقیق سطح قند خون از طریق رژیم غذایی، دارو و نظارت پزشک نیاز دارد. در نکات مهمی راجع به رژیم غذایی دیابتی‌ها از نوع 1 می‌گوییم که بهتر است رعایت کنند.

1. شمارش کربوهیدرات‌

شمارش کربوهیدرات‌ مصرفی می‌تواند به افراد مبتلا به دیابت نوع 1 کمک کند تا سطح قند خون خود را با دوزهای انسولین و میزان کربوهیدراتی که باید در طول روز مصرف کنند، تطبیق دهند.

2. انتخاب غذاهایی با شاخص گلیسیمی پایین

غذاهای با شاخص گلیسمی پایین، گلوکز را به آرامی وارد جریان خون می‌کند و نمی‌گذارد افزایش سریع قند خون در رژیم غذایی دیابتی‌ها اتفاق بیفتد. حبوباتی مثل نخود، گندم سبوس‌دار، سیب، پرتقال و اسفناج شاخص گلیسیمی پایینی دارند.

3. کنترل مصرف پروتئین و چربی

متعادل کردن مصرف پروتئین و چربی در کنار کربوهیدرات‌ها می تواند بر سطح قند خون و سلامت بدن افرادی که دیابت نوع 1 دارند تاثیر بگذارد.

4. هیدراته ماندن

مصرف آب به اندازه کافی برای افراد مبتلا به دیابت نوع 1 ضروری است و به جلوگیری از نوسانات سطح قند خون کمک می‌کند.

5. کنترل منظم قند خون

ای بیماران به هیچ عنوان نباید از نظارت مداوم بر سطح قند خون بعد غذا و قبل آن برای تنظیم دوز انسولین دست بکشند. به خصوص پدر و مادر کودکان و نوجوانانی که دیابت دارند باید اطلاعات کافی را در اختیاز کودکانشان قرار دهند.

 به طور کلی اگر دیابت نوع 1 دارید، کربوهیدرات‌های مفید مثل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات و شیر کم چرب توصیه استفاده کنید. از نوشیدنی‌های شیرین شده با قند (از جمله آب میوه) خودداری کنند. همچنین نان سفید، برنج سفید و غلات فرآوری شده را با انواع غلات کامل جایگزین کنید.

						
بیشتر بخوانید: 
روش‌های جلوگیری از لاغری در دیابت
								

رژیم غذایی دیابت نوع 2

دیابت نوع 2 زمانی رخ می‌دهد که بدن در برابر انسولین مقاوم شود یا انسولین کافی برای حفظ سطح قند طبیعی خون تولید نکند. این دیابت اغلب با سبک زندگی مانند چاقی، کمبود فعالیت بدنی و رژیم غذایی نامناسب مرتبط است. به طور معمول در بزرگسالان ایجاد می‌شود، اما می‌تواند کودکان را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2، رژیم غذایی نقش مهمی در مدیریت سطح قند خون و سلامت دارد. در ادامه به برخی از نکات کلیدی در غذاهای دیابتی‌های نوع 2 اشاره می‌کنیم.

1. غذاهای غنی از فیبر بخورید

غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات می‌توانند به تنظیم سطح قند خون و بهبود سلامت شما کمک کنند.

2. اندازه وعده‌ها را کنترل کنید

نظارت بر اندازه وعده‌ها و پرهیز از پرخوری می‌تواند به جلوگیری از افزایش سطح قند خون شما کمک کند. یادتان باشد پرخوری همیشه کار دست آدم می‌دهد.

3. قندهای مصنوعی و کربوهیدرات‌های تصفیه شده را محدود کنید

مصرف نوشیدنی‌های شیرین مثل نوشابه، شیرینی‌ها و غذاهای فرآوری شده را به حداقل برسانید که فقط برایتان مشکل‌ساز بودن هیچ چیز دیگری برایتان ندارند.

4. چربی‌های سالم را انتخاب کنید

از منابع چربی‌های سالم مانند آووکادو، آجیل، دانه‌ها و روغن زیتون استفاده کنید که باعث بهبود حساسیت به انسولین و سلامت قلب می‌شود.

5. ورزش کنید

 ورزش جزء ضروری مدیریت دیابت نوع 2 است. اگر به هر دلیلی ورزش برایتان سخت است حداقل روزانه پیاده‌روی در منزل کنید.

رژیم غذایی پیش دیابت

پیش دیابت وضعیتی است که در آن سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است اما به اندازه کافی بالا نیست که به عنوان دیابت نوع 2 تشخیص داده شود. تشخیص پیش دیابت یک علامت هشدار دهنده است که در صورت عدم ایجاد تغییر در شیوه زندگی، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد.

سریع ترین راه برای رفع پیش دیابت چیست؟ غذاهای سالم بخورید. رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، آجیل، غلات کامل و روغن زیتون را فراموش نکنید. فعالیت بیشتری داشته باشید، اضافه وزن را حتما کم کنید، سیگار نکشید و در صورت تجویز پزشک دارو مصرف کنید. مصرف نوشیدنی‌های شیرین، کیک، آب نبات و تنقلات را محدود کنید و از غلات کامل به جای کربوهیدرات‌های تصفیه شده در رژیم غذایی‌تان کمک بگیرید.

						
بیشتر بخوانید: 
تغذیه کودکان و هر آن‌چه باید درباره رژیم غذایی کودکان بدانید
								

رژیم غذایی دیابت در بارداری

دیابت بارداری در همان دوران بارداری تشخیص داده می‌شود و مانند انواع دیابت، بر نحوه استفاده سلول‌ شما از قند (گلوکز) تأثیر می‌گذارد. دیابت بارداری باعث افزایش قند خون می‌شود و سلامت مادر و جنین را به خطر می‌اندازد. همچنین دیابت بارداری ممکن است جنین را بیش از حد بزرگ کند و باعث ناراحتی مادر در ماه‌های آخر بارداری و زایمان سخت او شود.

اگر دیابت بارداری دارید، مهم است که از یک پزشک و متخصص تغذیه برای راهنمایی شخصی مشاوره بگیرید. روی یک رژیم غذایی متعادل تمرکز کنید، غذاهای پروتئینی و سبزیجات مصرف کنید و هر روز از نظر بدنی فعال باشید. مراقب انواع و میزان کربوهیدرات‌های مصرفی باشید، مصرف قند را کاهش دهید و از غذاهایی که برچسب دیابتی دارند خودداری کنید.

درک شاخص گلیسمی غذاها می تواند به مدیریت سطح قند خون در زمان بارداری کمک کند. مصرف کربوهیدرات را در صبحانه محدود کنید و اندازه وعده‌های غذاییتان را کنترل کنید.

بعضی از غذاهای مناسب زنانی که دیابت بارداری دارند شامل پروتئین بدون چربی، میوه، سبزیجات غیر نشاسته‌ای، غلات کامل، لوبیا، ماکارونی سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، چربی‌های سالم و عدس می‌شود.

باورهای اشتباه در رابطه با غذای بیماران قندی

باورهای اشتباه در رابطه با غذاهای بیماران قندی تمامی ندارند در ادامه به 7 تا از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

1. غذاهای ویژه افراد دیابتی همیشه سالمند.

محصولاتی که برای افراد مبتلا به دیابت به بازار عرضه می شوند ممکن است بدون قند باشند اما همچنان می توانند دارای چربی اشباع شده و کالری بالایی باشند.

2. افراد مبتلا به دیابت نباید میوه بخورند

میوه یک انتخاب سالم برای افراد دیابتی است و باید بخشی از یک رژیم غذایی متعادل باشد زیرا مواد مغذی فیبر دارد. اگر سطح گلوکز خونتان بالا است، قبل از کاهش مصرف میوه، به کاهش منابع دیگر قندی در رژیم غذایی توجه کنید.

3. دیابت همیشه با خوردن بیش از حد مواد قندی ایجاد می شود

دیابت نوع 1 به دلیل رژیم غذایی یا انتخاب سبک زندگی ایجاد نمی‌شود، بلکه به دلیل تخریب سلول‌های تولید کننده انسولین در لوزالمعده توسط سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود. دیابت نوع 2 هم لزوما توسط مصرف قند ایجاد نمی‌شود، اما رژیم غذایی پر قند  منجر به دریافت کالری اضافی، افزایش وزن و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 می‌شود.

						
بیشتر بخوانید: 
۲۰ حقیقت درباره فواید نوشیدن آب که باید بدانید
								

4. دیابت نوع 2، دیابت خفیف است

دیابت نوع 2، حتی اگر نیاز به دارو نداشته باشد، نوع خفیف دیابت نیست و برای جلوگیری از عوارض آن باید به خوبی کنترل شود و زیر نظر پزشک باشد.

5. افراد مبتلا به دیابت نمی‌توانند شیرینی بخورند

در حالی که کنترل سطح قند خون و وزن بسیار مهم است، افراد مبتلا به دیابت هم می توانند گاهی اوقات از غذاهای شیرین لذت ببرند. به شرطی که بر اساس رژیم غذایی سالم پیش بروند.

6. همه افراد مبتلا به دیابت باید از رژیم غذایی خاص پیروی کنند

نه لزوما! این مورد را پزشک تعیین می‌کند وگرنه رژیم غذایی دیابت هم شامل میوه، سبزیجات، حبوبات، ماهی، گوشت بدون چربی و لبنیات کم چرب است.

7. در صورت ابتلا به دیابت، هیچ نوع قندی نباید مصرف کنید

بعضی از مواد غذایی مانند میوه‌ها، سبزیجات و محصولات لبنی حاوی قندهای طبیعی و شاخص گلیسمی پایین هستند و باید در رژیم غذایی سالم برای دیابتی‌ها گنجانده شوند. داستان قند و شکر مصنوعی متفاوت است و بهتر است تا حد ممکن از آن‌ها اجتناب کنید. اگر پزشکتان اجازه داد که قند طبیعی بخورید، شک به دلتان راه ندهید.

						
بیشتر بخوانید: 
بهترین صبحانه‌ها برای دیابت نوع ۲
								

ارتباط کبد چرب و دیابت چیست؟

تعدادی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2، به کبد چرب هم مبتلا هستند. زیرا احتمال اینکه این افراد اضافه وزن داشته باشند بالا است. اضافه وزن و چاقی هم در ایجاد کبد چرب نقش مستقیم دارد.

از طرف دیگر، کبد نقش مهمی در تنظیم قند خون بدن دارد، تجمع چربی در کبد کنترل سطح گلوکز ناشتا را دشوارتر و بدن را در برابر انسولین مقاوم‌تر می‌کند. همچنین  لوزالمعده و سلول‌های آن را تحت فشار قرار می‌دهد و ورود دیابت نوع ۲ را تسریع می‌کند. از این رو بیماری دیابت و کبد چرب می‌توانند از 2 طرف به هم مرتبط باشند.

ارتباط حساسیت غذایی و دیابت چیست؟

از آنجایی که دیابت یک اختلال متابولیک است، عوارض ناشی از آلرژی غذایی ممکن است کنترل دیابت را دشوارتر کند. مطالعات نشان می‌دهد که 4 تا 9 درصد از کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 نیز به بیماری خود ایمنی به نام بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن/گندم) مبتلا هستند. در نتیجه افرادی که بیماری‌هایی مثل سلیاک دارند، باید رژیک غذایی متفاوت‌تری به نسبت دیگر افراد داشته باشند.

مواد غذایی سالم برای بیمارانی که قند خون دارند.

این مواد عبارتند از:

1. کربوهیدرات‌های سالم

یکی از مهم‌ترین منابع غذایی در رژیم غذایی دیابتی‌ها، کربوهیدرات‌های سالم هستند. فراموش نکنید که کربوهیدرات‌های ساده یا همان قندها و کربوهیدرات‌های پیچیده که شامل نشاسته‌ها می‌شوند، می‌توانند در قند خون تجزیه شوند. به همین دلیل استفاده از کربوهیدرات‌های سالم در کنترل میزان قند خون بسیار مؤثر است. از جمله مواد غذایی حاوی کربوهیدرات‌های سالم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سبزیجات
• میوه‌ها
• غلات
• حبوبات
• لبنیات کم‌چرب

2. مواد غذایی غنی از فیبر

فیبر از جمله مواد مغذی است که در تمامی مواد غذایی گیاهی یافت می‌شود. در صورت عدم وجود فیبر، بدن قادر به هضم مواد غذایی نیست. به همین دلیل فیبر کافی می‌تواند منجر به تعادل هضم توسط بدن انسان شود و درنهایت میزان قند خون را کنترل کند. از جمله مواد غذایی حاوی فیبر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سبزیجات
• میوه‌ها
• حبوبات
• ماهی‌ و غذاهای دریایی
• آجیل

						
بیشتر بخوانید: 
11 میوه‌ بدون قند، کم قند و رژیمی را بشناسید
								

3. چربی‌های مفید

چربی‌های خوب (اشباع‌نشده) نیز می‌توانند به کاهش سطح کلسترول کمک کند. البته استفاده زیاد از این چربی‌ها نیز منجر به افزایش کالری دریافتی می‌شود. از جمله مواد غذایی شامل چربی خوب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آووکادو
• آجیل
• روغن گانولا، بادام و زیتون

4. میوه‌های مفید برای دیابت

همان‌طور که اشاره شد باید در رژیم غذایی خود، میوه‌ها، سبزی‌ها، پروتئین‌ها و دانه‌ها‌یی که داراری فیبر، کربوهیدرات و آنتی‌اکسیدان هستند، قرار دهید و مصرف چربی‌های اشباع‌ شده، کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و شیرینی‌ها را کاهش دهید. در میان خوراکی‌‌های مناسب افراد مبتلا به دیابت میوه‌هایی نظیر سیب، گیلاس، آلو سیاه، گریپ‌فروت، توت‌فرنگی، پرتقال، گلابی و کیوی از جمله میوه‌های مفید برای افراد مبتلا به دیابت است.

مواد غذایی غیر مجاز در رژیم غذایی دیابتی‌ها

بیماری دیابت می‌تواند منجر به گرفتگی شرایین شود؛ بنابراین خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد. برخی از مواد غذایی ممکن است این خطرات را در دیابتی‌ها چندین برابر کند. مواد غذایی ممنوع و غیر مجاز برای افراد دیابتی شامل موارد زیر است:

1. چربی‌های اشباع شده و ترانس

چربی‌های اشباع شامل لبنیات پرچرب و پروتئین‌های حیوانی مانند کره، سوسیس، گوشت گاو و… است که همگی از ممنوعه‌های رژیم غذایی دیابتی‌ها هستند. چربی‌های ترانس مانند غذاهای فرآوری شده نیز می‌توانند موجب افزایش قند خون در افراد دیابتی شوند. از طرفی مصرف مواد غذایی پر کلسترول مانند زرده تخم‌مرغ نیز باید از رژیم غذایی افراد دیابتی حذف شوند.

2. سدیم

وجود سدیم نیز در رژیم غذایی دیابتی‌ها ممنوع است؛ زیرا می‌تواند علاوه برافزایش فشارخون موجب افزایش میزان قند خون نیز شود.

4 نکته درباره رژیم غذایی سالم برای افراد مبتلا به دیابت

1. مدیریت مصرف کربوهیدرات

از آنجایی‌که کربوهیدرات‌ها به قند تبدیل می‌شوند. ابتدایی‌ و مهم‌ترین مواد غذایی هستند که در افزایش قند خون دیابتی‌ها تاثیرگذارند. بنابراین برای کنترل میزان قند خون نیاز است تا افراد دیابتی میزان مصرف کربوهیدرات خود را مدیریت و سپس میزان انسولین مورد استفاده را به کمک آن تنظیم کنند.

 اگر شما نیز جزو افرادی هستید که به دلیل بیماری دیابت انسولین مصرف می‌کنید. باید میزان کربوهیدرات را در هر وعده محاسبه و دوز انسولین مصرفی را کاملاً متناسب با آن تنظیم کنید.

2. انتخاب رژیم غذایی مناسب

معمولاً متخصصان تغذیه با توجه به ذائقه و طبع غذایی شما وعده و میان وعده‌های مختلفی را به شما پیشنهاد می‌دهند که شما می‌توانید با توجه به طبع غذایی و به انتخاب خودتان از آن‌ها استفاده کنید. از طرفی در انتخاب رژیم غذایی یک‌روزه باید توجه داشته باشید که از تمامی گروه‌های غذایی مجاز در رژیم شما استفاده شود.

به‌طور مثال درصورتی‌که یکی از وعده‌های اصلی شما شامل کربوهیدرات‌ها می‌شود. بهتر است وعده اصلی بعدی حاوی چربی‌های اشباع‌نشده باشد. همچنین در میان وعده از مواد غذایی حاوی فیبر استفاده کنید.

3. بشقاب غذای خود را مشخص کنید

در بسیاری از مواقع خوردن غذا در مهمانی، رستوران‌ها و… می‌تواند تنظیم رژیم غذایی دیابتی‌ها را مختل کند که درنهایت منجر به افزایش میزان قند خون آن‌ها می‌شود. به همین دلیل سعی کنید میزان حجم غذای بشقاب خود را تعیین کنید. برای مثال هنگامی‌که در رستوران غذا سفارش می‌دهید، می‌توانید بخشی از آن را بسته‌بندی نموده و تنها حجم مورد تایید در رژیم غذایی خود را میل کنید.

4. تقسیم وعده‌های اصلی به تعداد بیشتر

معمولاً یک تا دو ساعت پس از خوردن وعده‌های غذایی میزان قند خون بالاتر از سایر زمان‌ها است. از آنجایی‌که بالا رفتن میزان قند خون در دیابتی‌ها می‌تواند خطرناک‌تر از سایر افراد باشد؛ درصورتی‌که دچار بیماری دیابت هستید. بهتر است وعده‌های غذایی‌تان را به پنج وعده افزایش داده و در هر وعده حجم غذای مصرفی خود را کاهش دهید.

در انتها

دیابت به بیماری خاموش معروف است پس قبل از هر چیز بهتر است چکاپ سالانه را فراموش نکنید. اگر جواب آزمایش‌ها ابتلای شما به پیش دیابت یا انواع دیابت را نشان داد باید سریعا به پزشک مراجعه کنید و تحت درمان قرار بگیرید. در کنار درمان دارویی و تغییر سبک زندگی، رژیم‌های دیابتی لیمومی را هم به شما پیشنهاد می‌کنیم تا سریع‌تر سلامتی خودتان را پیدا کنید. مشورت می‌خواهید؟ در قسمت کامنت‌های بلاگ سوال خود را بپرسید.

نکته 1: این مطلب برای آگاهی شما عزیزان تهیه شده و لیمومی هیچگونه مسئولیتی در قبال آن ندارد.

نکته 2: اگر در حال اجرای رژیم لیمومی هستید، باید طبق برنامه‌تان عمل کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید. متخصصان لیمومی تمام توصیه‌های لازم را در برنامه‌ غذایی‌تان لحاظ کرده‌اند.

منابع:

Crosby Chiropractic and Acupuncture

World Health Organization

BHF

NHS

HealthCentral