چرا تغذیه در دوران بارداری مهم است؟
تغذیه در دوران بارداری یک موضوع بسیار حیاتی است زیرا:
- تغذیه تأمین کننده نیازهای غذایی مادر و جنین است. نیازهای غذایی در دوران بارداری افزایش می‌یابد و تأمین نشدن آن‌ها می‌تواند باعث بروز مشکلاتی برای آن‌ها شود.
- تغذیه مناسب باعث رشد و نمو طبیعی جنین، جلوگیری از تولد نوزاد کم وزن و پیشگیری از ناهنجاری‌های مادرزادی می‌شود.
- تغذیه در بارداری نقش مهمی در سلامت مغز و سیستم عصبی جنین دارد.
- مواد مغذی مناسب مانند آهن و کلسیم برای سلامت مادر و رشد استخوان‌بندی جنین مهم هستند.
- تغذیه در بارداری بر سلامت مادر نیز تاثیرگذار است و از بروز مشکلاتی مانند فشارخون بالا و دیابت بارداری جلوگیری می‌کند.
تغذیه ۳ ماه اول دوران بارداری
زنان باردار باید توجه داشته باشند که در هر ۳ وعده غذایی خود حتماً از غذاهای مقوی مانند ماهی، لوبیا، تخم مرغ، مرغ، شیر، گوشت گاو و… استفاده کنند. در 3 ماهه اول بارداری، لیست غذای مفید در دوران بارداری به‌صورت زیر است:
تصویر1
- مواد غذایی حاوی اسید فولیک: اسید فولیک به کاهش خطر لوله عصبی یا اسپینا بیفیدا در جنین کمک می‌کند. زنان باردار باید اسید فولیک را از طریق غذا‌هایی مانند سبزیجات سبز (کلم بروکلی، اسفناج آبی،… )، مرغ، غلات و… دریافت کنند.
- مواد غذایی حاوی آهن: زنان باردار برای جلوگیری از کم خونی باید روزانه ۳۶-۴۰ میلی گرم آهن دریافت کنند. مواد غذایی سرشار از آهن شامل گوشت قرمز، قلب و كلیه (قلوه) گوسفند، آجیل، سبزی و… می‌شود.
- مواد غذایی حاوی ویتامین A: زنان باردار باید روزانه ۶۰۰ میکروگرم ویتامین آ دریافت کنند. غذاهای سرشار از ویتأمین A شامل گوشت، ماهی، تخم مرغ، شیر، جگر حیوانات، سبزیجات سبز تیره، سبزیجات زرد و قرمز می‌شوند. (در مصرف این ویتامین زیاده‌روی نشود)
- مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D: این‌ها دو جزء مهم تغذیه بارداری هستند که در تشکیل سیستم اسکلتی جنین نقش دارند. زنان باردار برای دریافت کلسیم باید تخم‌مرغ، میگو، ماهی، خرچنگ، شیر، سبزیجات سبز و لوبیا مصرف کنند و برای افزایش ویتامین D باید آفتاب بگیرند.
- مواد غذایی حاوی ویتامین C: این ویتامین از بروز علائم سرماخوردگی برای مادر جلوگیری کرده و استخوان‌های کودک را قوی می‌کند. ویتامین C در بسیاری از سبزیجات، غذاها، میوه‌ها و… یافت می‌شود.
- عناصر کمیاب: این عناصر شامل منیزیم، سلنیوم، ید، روی، ویتامین‌های گروه B، DHA/EPA و… می‌شوند و باید به تغذیه ۳ ماهه اول بارداری اضافه شوند.
تغذیه ۳ ماه دوم دوران بارداری
۳ ماه دوم بارداری دوره رشد جنین سریع‌تر می‌شود بنابراین زنان باردار باید انرژی کافی در بارداری داشته باشند. به طور خاص در ماه‌های چهارم، پنجم و ششم بارداری، مادران باردار باید حواسشان به موارد زیر باشد.
ماه چهارم بارداری
زنان باردار در ماه چهارم بارداری کم‌تر دچار تهوع صبحگاهی می‌شوند و این زمانی است که مادر باید بیشتر غذا بخورد تا جنین رشد خوبی داشته باشد و اندام‌هایش کامل شود.
غذای مادران در این بازه زمانی باید سرشار از آهن (مانند مرغ، لوبیا و سبزیجات سبز تیره) و ویتامین C (مانند لیمو، پرتقال، هندوانه) باشد. سبزیجاتی مانند بروکلی، فلفل دلمه‌ای سبز هم خوب است.
ماه پنجم بارداری
در ماه پنجم بارداری، جنین از نظر مغزی به شدت رشد می‌کند؛ بنابراین مکمل غذایی برای تحریک رشد مغز جنین ضروری است. زنان باردار در سه ماهه دوم باید مصرف بیش از حد غذاهای گوشتی و قند سفید را محدود کنند.
این غذاها باعث انعطاف ناپذیری مغز جنین و رشد کندتر آن می‌شود. در عوض بهتر است غذاهای غنی از DHA مانند تخم مرغ، ماهی، حبوبات و… را مصرف کنند. زنان باردار باید مصرف غذاهای شور را محدود کنند و مقدار نمک را در رژیم روزانه کاهش دهند.
ماه ششم بارداری
در ماه ششم متخصصان تغذیه تأکید می‌کنند که رژیم بارداری باید شامل غذا‌هایی مانند سیب‌زمینی، سبزیجات سفید، حبوبات، گوشت گاو، مرغ، تخم مرغ و میوه‌ها باشد.
مادران برای جلوگیری از راشیتیسم جنین، ضعیف شدن دندان‌ها یا لثه‌ها یا قوز مادرزادی باید مصرف غذاهای مغذی مانند سفیده تخم مرغ، مکمل‌های ویتامین، مواد معدنی و کلسیم را در اولویت قرار دهند.
تغذیه ۳ ماه سوم دوران بارداری
خانم‌های باردار برای جلوگیری از کم خونی یا خونریزی هنگام زایمان یا حتی جلوگیری از زایمان زودرس به آهن اضافی نیاز دارند. در این دوره، مادر باید روزانه ۲۷ میلی گرم آهن مکمل دریافت کند.
غذاهای سرشار از آهن شامل سبزیجات با برگ سبز تیره (اسفناج، کلم پیچ… )، میوه‌های خشک (کشمش، زردآلو خشک، تخمه کدو تنبل)، کنجد، سویا، گوشت قرمز و مرغ می‌شوند.
همچنین پروتئین برای رشد جنین بسیار مهم است. اسیدهای آمینه موجود در غذا‌هایی مانند تخم مرغ، گوشت، عدس، نخود، لوبیا و محصولات لبنی حدوداً ۷۵ تا ۱۰ گرم پروتئین مورد نیاز مادر را تأمین می‌کنند.
تذکر: توصیه می‌کنیم برای آگاهی بهتر از تغذیه بارداری ماه به ماه حتماً با یک متخصص مشوت کنید.
ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری در دوران بارداری را بشناسید
برای رعایت رژیم سالم در زمان بارداری، اولین کاری که باید انجام دهید مصرف مکمل‌ها و داروهای تقویت کننده ضروری در این دوران است. شما می‌توانید با تجویز پزشک آن‌ها را از داروخانه‌ها تهیه کنید. در ادامه لیست کاملی از مکمل‌ها و ویتامین‌ها لازم در این دوران را در اختیارتان می‌گذاریم اما به هیچ عنوان بدون مشورت با پزشک از آن‌ها استفاده نکنید.
اسیدفولیک
مصرف قرص اسیدفولیک قبل از بارداری به‌صورت روزانه و تا هفته ۱۲ بارداری مهم است. اسیدفولیک می‌تواند به جلوگیری از نقایص مادرزادی شایع مانند اسپینا بیفیدا کمک کند. اگر قبل از این دوران اسیدفولیک مصرف نکردید، باید به محض اینکه متوجه بارداری خود شدید مصرف آن را شروع کنید. سعی کنید سبزیجات برگ سبز حاوی فولات و غلات صبحانه را هم به برنامه غذایی خود اضافه کنید.
ویتامین D
ویتامین D در تعداد کمی از غذاها به‌صورت طبیعی یا افزوده شده یافت می‌شود؛ به همین علت دریافت آن از این طریق دشوار است. این ویتامین میزان کلسیم و فسفات را در بدن تنظیم می‌کند و برای حفظ سلامت استخوان‌ها، دندان‌ها و ماهیچه‌ها لازم است. بدن ما ویتامین D را زمانی که پوست در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد به‌طور طبیعی می‌سازد. برای اصلاح تغذیه در بارداری می‌توانید خوراکی‌های زیر را انتخاب کنید:
- ماهی‌های چرب
- تخم مرغ
- گوشت قرمز
آهن
واضح است که اگر آهن کافی نداشته باشید دچار کم خونی می‌شوید. گوشت بدون چربی، سبزیجات برگ سبز، میوه‌های خشک و آجیل حاوی آهن هستند.
ویتامین C
ویتامین C از سلول‌ها محافظت و به حفظ سلامت آن‌ها کمک می‌کند. این ویتامین در طیف گسترده‌ای از میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود. از محبوب‌ترین خوراکی‌های دارای ویتامین C می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پرتقال
- فلفل قرمز و سبز
- توت فرنگی
- توت سیاه
- کلم بروکلی
- کلم بروکسل
- سیب زمینی
کلسیم
کلسیم برای ساخت استخوان‌ها و دندان‌های کودک شما حیاتی است. منابع کلسیم عبارت‌اند از:
- شیر، پنیر و ماست
- سبزیجات برگ سبز مانند کلم پیچ
- سویا
- نان و هر غذایی که با آرد غنی شده درست می‌شود.
تغذیه در بارداری با وعده‌های سالم غذایی
بهترین تغذیه در بارداری تغذیه‌ای است که خوراکی‌های زیر در آن گنجانده شود:
اسفناج بخورید
اسفناج سرشار از فولات است. فولات یکی از انواع ویتامین‌های B است که برای رشد سالم نوزاد اهمیت دارد و از نقص‌های جدی ستون فقرات و مغز جلوگیری می‌کند. برای دریافت فولات فقط به قرص‌های ویتامین دوران بارداری متکی نباشید. سبزی‌های برگ دار را مانند کلم بروکلی، کلم پیچ، کلم بروکسل، مارچوبه و نخود به‌طور منظم بخورید.
حبوبات را به رژیم غذایی خود اضافه کنید
این گروه غذایی شامل عدس، نخود، لوبیا، نخود، سویا و بادام زمینی می‌شود. حبوبات منبع عالی فیبر، پروتئین، آهن، فولات و کلسیم است.
سیب زمینی شیرین بخورید
سیب زمینی شیرین سرشار از بتاکاروتن است. بتاکاروتن یک ترکیب گیاهی هست که به ویتامین A تبدیل می‌شود. این ویتامین برای رشد کودک ضروری است و در دوران بارداری باید به صورت روزانه مصرف شود. ویتامین دیگری که در سیب زمینی وجود دارد ویتامین B6 است. این ویتامین می‌تواند از تهوع صبحگاهی جلوگیری کند. پس اگر تغذیه در بارداری برایتان مهم است، به‌عنوان اولین قدم مصرف سیب زمینی را شروع کنید.
میان وعده‌ها را جدی بگیرید
انواع توت‌ها مانند زغال اخته، تمشک، توت فرنگی و شاه‌توت بهترین میان وعده‌ها هستند که به شما احساس سیری می‌دهند. همچنین کمک می‌کنند تا نیاز روزانه خود به مواد مغذی و مصرف آب را تأمین کنید.
غلات کامل را انتخاب کنید
غلات کامل حاوی فیبر، ویتامین‌ها و ترکیبات گیاهی است. ویتامین‌های گروه B، فیبر، آهن و منیزیم از دیگر خواص موجود در غلات کامل هستند. این خوراکی‌ها انرژی لازم برای رشد کودک شما را تأمین و به رشد جفتتان کمک می‌کنند. نان جو، جو، برنج و ذرت نمونه‌هایی از غلات کامل هستند.
گوشت بدون چربی مصرف کنید
گوشت یکی از بهترین منابع آهن است و شما به‌عنوان یک زن باردار تقریباً دو برابر خانمی که باردار نیست به آهن نیاز دارید. منبع خون کودک شما به‌سرعت در حال رشد است و با رشد کودک در درون شما، میزان خونتان افزایش می‌یابد. آهن اکسیژن را حمل می‌کند و برای رشد جنین ضروری است. اگر آهن کافی دریافت نکنید، ممکن است دچار کم خونی و خستگی شدید شوید. کمبود آهن خطر زایمان زودرس، افسردگی پس از زایمان و تولد نوزادی با وزن کم را افزایش می‌دهد.
مرغ را انتخاب کنید
به‌عنوان یک مادر باردار شما به مقدار زیادی پروتئین نیاز دارید. پروتئین از رشد جنین حمایت می‌کند. پروتئین را می‌توان در منابع حیوانی مانند گوشت، ماهی، مرغ و محصولات لبنی یافت.
ماهی مناسب بخورید
در دوران بارداری ماهی بیشتری را در رژیم غذایی خود قرار دهید. ماهی نه تنها منبع عالی پروتئین است، بلکه اسیدهای آمینه ضروری را برای کمک به رشد سلولی کودک فراهم می‌کند. دریافت مقدار کافی DHA که به‌عنوان اسید چرب امگا 3 هم شناخته می‌شود، برای رشد کودک بسیار مهم است. زیرا رشد مغز را تقویت می‌کند و منجر به تقویت بینایی، حافظه، مهارت‌های حرکتی و درک زبان بهتر در چند سال اول زندگی نوزاد شما می‌شود.
آب بیشتری بنوشید
زنان باردار به آب بیشتری نسبت به قبل نیاز دارند. آب، انتقال مواد مغذی و ویتامین‌ها را برای رسیدن به کودک راحت‌تر و به جذب سریع‌تر آن‌ها کمک می‌کند. حتماً یک بطری بزرگ را پر کنید و در طول روز آن را بنوشید.
تخم مرغ پخته بخورید
تخم مرغ پخته منبع خوبی از پروتئین، ویتامین D و کولین است که همگی برای سلامتی و رشد سالم کودک ضروری هستند.
کلم بروکلی و کلم پیچ
کلم بروکلی در صدر فهرست تغذیه در بارداری قرار می‌گیرد. این سبزی سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی است. این مواد عبارتند از:
- ویتامین C
- ویتامین K
- ویتامین A
- کلسیم
- آهن
- فولات
- پتاسیم
- فیبر
مصرف آجیل و دانه‌ها را به روتین غذایی خود اضافه کنید
آجیل و دانه‌ها حاوی مقدار زیادی ویتامین و مواد معدنی از جمله منیزیم، روی، پتاسیم، ویتامین E، پروتئین، فیبر و چربی سالم هستند. یک مشت آجیل و چند تکه میوه خشک را در ظرفی مخلوط کنید و آن را در طول روز همراهتان داشته باشید.
هویج
هویج مملو از بتاکاروتن است که به بدن کمک می‌کند ویتامین A را برای چشم‌ها، پوست و اندام‌های در حال رشد کودک در دسترس قرار دهد. طبق توصیه پزشکان بهتر است در مصرف هویج زیاده‌روی نکنید.
موز
nutritionbylovneet می‌گوید که موز بهترین تغذیه در بارداری است؛ زیرا می‌تواند به کاهش حالت تهوع کمک کند. این میوه حاوی ویتامین B6 و پتاسیم است که هر دو باعث افزایش فشار خون می‌شوند و به ترشح مواد معدنی مانند سدیم کمک می‌کنند. برای اینکه بدانید در بارداری چه میوه‌هایی ممنوعه است این مطلب را بخوانید.
کینوا
اگر به دنبال یک جایگزین گیاهی برای گوشت هستید، کینوا را امتحان کنید. کینوا غلاتی است که در هر فنجان پخته شده از آن 8 گرم پروتئین دارد و معادل یک وعده استیک یا مرغ است.
پرهیزهای غذایی که باید جدی بگیرید
تغذیه در بارداری موضوع حیاتی است و پرهیزهای غذایی آن بسیار اهمیت دارد. برخی از خوراکی‌ها هستند که روی سلامت مادر و جنین تأثیر منفی می‌گذارند. در ادامه این خوراکی‌ها را با هم می‌شناسیم.
- از مصرف غذاهای دریایی پر جیوه خودداری کنید: غذاهای دریایی می‌توانند منبع خوبی از پروتئین باشند. با این حال برخی از ماهی‌ها و صدف‌ها حاوی سطوح خطرناک جیوه هستند. جیوه بیش از حد می‌تواند به سیستم عصبی در حال رشد کودک آسیب بزند. هر چه ماهی بزرگ‌تر و مسن‌تر باشد، احتمالاً جیوه بیشتری در آن وجود دارد.
- ترجیحا غذاهای نیم‌پز نخورید: در دوران بارداری در معرض خطر مسمومیت غذایی باکتریایی خواهید بود. پس برای پیشگیری از بیماری‌های ناشی از غذا بهتر است:
- تمام گوشت‌ها و مرغ‌ها را قبل از خوردن کاملاً بپزید.
- تخم‌مرغ را کاملا بپزید تا سفت شود.
- از مصرف غذاهای غیرپاستوریزه خودداری کنید: بسیاری از محصولات لبنی کم چرب مانند شیر بدون چربی یا پنیر موزارلا می‌توانند بخش سالمی از رژیم غذایی شما باشند. با این حال هر چیزی که حاوی شیر غیرپاستوریزه باشد، ممنوع است.
- میوه‌ها و سبزیجات شسته نشده را نخورید: تمام میوه‌ها و سبزیجات خام را به‌خوبی بشویید و حتماً جوانه‌ها را کاملاً بپزید.
- از خوردن کافئین بیش از حد خودداری کنید: کافئین می‌تواند از جفت عبور کند و بر کودک تأثیر بگذارد. برای خودتان و جنین بهتر است مصرف خوراکی‌های حاوی کافئین را محدود کنید.
افسانه‌ها و باورهای شایع در دوران بارداری
یک‌سری افسانه‌ها و روایات قدیمی درباره تغذیه در بارداری وجود دارند که ممکن است بر اساس اعتقادات و تجربیات قدیمی‌ها باشد و صحت علمی ندارد. در ادامه چند نمونه از این افسانه‌ها و باورها را در قالب یک جدول برای شما آوردیم:
| خوراکی‌ها | افسانه / باور |
| زرشک | در برخی فرهنگ‌ها خوردن زرشک در دوران بارداری روشی برای جلوگیری از افتادگی جنین و تقویت رحم است. |
| جوانه گندم | برخی اعتقاد دارند که مصرف جوانه گندم در دوران بارداری می‌تواند به رشد و تقویت جنین کمک کند. |
| میوه‌های گرم | در برخی فرهنگ‌ها خوردن میوه‌های گرم مانند خرما و انجیر در دوران بارداری توصیه می‌شود؛ زیرا باور دارند که گرم بودن این میوه‌ها به رشد جنین کمک می‌کند. |
| اجتناب از ماهی | برخی افسانه‌ها معتقدند مصرف ماهی در دوران بارداری خوب نیست؛ زیرا بر سلامت جنین تأثیر منفی می‌گذارد. |
| اجتناب از تخم مرغ | در افسانه‌ها آمده تخم مرغ در دوران بارداری به‌ویژه در ماه‌های اولیه خوب نیست؛ زیرا مصرف آن می‌تواند منجر به اختلالات جنینی می‌شود. |
| خوردن خرما در نیمه دوم بارداری | در برخی فرهنگ‌ها مصرف خرما در نیمه دوم بارداری می‌تواند باعث تسهیل زایمان شود. |
| آناناس | برخی از افسانه‌ها می‌گویند که خوردن آناناس در دوران بارداری می‌تواند منجر به سقط جنین شود. |
حساسیت‌های غذایی دوران بارداری چیست؟
اگر آلرژی غذایی جدی دارید که نیاز به درمان پزشکی دارد پس احتمالاً با خوردن مواد غذایی مانند تخم مرغ، ماهی، شیر، بادام زمینی، دانه کنجد، صدف، سویا، آجیل درختی و گندم بدنتان واکنش نشان می‌دهد.
باور اشتباهی وجود دارد مبنی بر اینکه اگر قبل از بارداری آلرژی غذایی برای شما تشخیص داده شود، شما می‌توانید آن را هنگام حمل نوزاد تحمل کنید و این درست نیست.
در این دوران علائم آلرژی احتمالاً بدون تغییر باقی می‌مانند و اگر سعی کنید آن غذای محرک را در دوران بارداری بخورید، اثرات تهدیدکننده‌ای برای شما در پی دارد؛ مانند واکنش آنافیلاکتیک که پس از آن مشکلاتی برای شما و جنین رخ می‌دهد.
آلرژی گاهی اوقات ژنتیکی است. سیگار کشیدن در دوران بارداری هم ممکن است کودک را مستعد ابتلا به آلرژی کند. متأسفانه، شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد مادران باردار و خانواده‌های مبتلا به آلرژی غذایی می‌توانند احتمال ابتلای کودک خود به آلرژی را کاهش دهند.
نقش ورزش و تغذیه سالم در دوران بارداری
ممکن است شنیده باشید که باید ورزش را در دوران بارداری کنار گذاشت، درصورتی که این باور اشتباه است! در واقع، ورزش هم برای مادر و هم برای نوزاد مفید است. شما می‌توانید هر ورزشی را که قبلاً انجام می‌دادید در این دوران ادامه دهید؛ البته تا زمانی که خطرناک نباشد.
اگر تازه ورزش را شروع کردید، آهسته آهسته این کار را انجام دهید و به تدریج زمان و شدت آن را بیشتر کنید. حواستان باشد از فعالیت‌هایی که خطر ضربه زدن به شکم یا افتادن شما را در پی دارد، مانند اسب سواری و ورزش‌های مبارزه‌ای خودداری کنید. همچنین فعالیت‌هایی که شامل تغییرات فشار هستند مانند غواصی را انجام ندهید. اگر می‌خواهید بیشتر درباره تغذیه و ورزش در بارداری بدانید این مقاله را بخوانید.
چه بخوریم تا فرزند زیباتری به دنیا بیاوریم؟
یکی از سوالاتی که خانم‌های باردار می‌پرسند این است که برای زیبا شدن فرزندشان چه خوراکی بخورند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که تاثیرگذارترین عامل در چهره نوزاد، ژنتیک است. اما به گفته متخصصان، مصرف برخی از خوراکی‌ها ممکن است بر زیبایی نوزاد تاثیرگذار باشد. این مواد غذایی عبارتند از:
- پرتقال منبع غنی ویتأمین C است و مصرف آن در دوران بارداری توصیه می‌شود. ویتأمین C نه تنها برای رشد کودک مفید است بلکه رنگ پوست نوزاد و مادر را روشن و صاف می‌کند.
- مصرف بادام در دوران بارداری بسیار توصیه می‌شود؛ زیرا پروتئین، ویتأمین E، کلسیم، منیزیم و فیبر دارد. پروتئین بادام برای رشد کودک مفید بوده و کلسیم و منیزیم آن برای رشد استخوان ضروری است. بادام ویتأمین E دارد و پوست نوزاد و مادر را درخشان‌تر می‌کند.
- انگور یا آب انگور حاوی آلفا هیدروکسی اسید (AHA) است که پوست کودک را روشن می‌کند.
- بر اساس مطالعه انجام شده، مصرف گیلاس به روشن شدن رنگ پوست نوزاد کمک می‌کند. همچنین اگر زنان باردار گیلاس را به رژیم غذایی خود اضافه کنند، درد هنگام زایمان کم‌تر می‌شود.
اسید فولیک مسئول رشد سلول‌های مغزی است و خطر زایمان اوتیسم را تا ۴۰ درصد کاهش می‌دهد. غذاهای غنی از اسید فولیک ضریب هوشی کودک را بهبود می‌بخشند. غذاهای سرشار از اسید فولیک عبارت‌اند از اسفناج، مرکبات، عدس و غیره.
کلام آخر
تغذیه در بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا خورد و خوراک مادر نیازهای غذایی او و جنین را به‌طور هم‌زمان تأمین می‌کند. مصرف مواد مغذی کافی مانند پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و اسیدهای چرب ضروری رشد و نمو جنین را تضمین می‌کنند و مانع از بروز ناهنجاری‌ها و مشکلات شایع در این زمینه می‌شوند. امیدواریم با استفاده از توصیه‌های ارائه شده در این مقاله دوران بارداری خوبی پشت سر بگذارید.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و لیمومی هیچگونه مسئولیتی در قبال آن نمی‌پذیرد. برای استفاده و اجرای آن، لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.
منابع:
بدون نظر! اولین نفر باشید