اول از همه، کلسترول چیست؟
کلسترول (Cholesterol) به‌عنوان یک ماده مومی‌شکل و چرب شناخته شده که توسط کبد ساخته می‌شود و برای سلامتی بدن ضروری است. این ماده برای انجام کارهای مهمی در بدن مثل ساخت هورمون‌ها و هضم غذاهای چرب استفاده قرار می‌گیرد.
منابع غذایی کلسترول‌دار عموماً محصولات حیوانی‌اند و شامل موارد گوشت و لبنیات پرچرب می‌شوند. با این حال، چربی‌های اشباع‌شده در مواد غذایی مختلف هم می‌توانند کبد را به ساختن کلسترول بیشتر تحریک کنند و سطح کلسترول بد خون را افزایش دهند.
از آن‌جایی که رژیم‌های غذایی ما معمولاً پر از مواد غذایی پرچرب است، افزایش سطح کلسترول به یک اپیدمی در ایران و سایر کشورهای جهان تبدیل شده است و سطوح بالای این ماده ارتباط مستقیمی با بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های شریان کاروتید، بیماری عروق کرونر، حمله قلبی و سکته مغزی دارد.
چند نوع کلسترول داریم و هر کدام به چه شکلی کار می‌کنند؟
لیپوپروتئین‌ها ذراتی در بدن هستند که از چربی و پروتئین ساخته شدند و وظیفه این را دارند که کلسترول را از جریان خون به سلول‌های مختلف منتقل کنند. ما دو نوع لیپوپروتئین داریم که تحت عنوان کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL) شناخته می‌شوند.
کلسترول خوب عموماً مقدار کلسترول LDL را از شریان‌های خون خارج کرده و به کبد می‌برد تا در آن‌جا تجزیه شود و آسیبی به‌بدن وارد نکند و زمانی که مقدار زیادی از آن در خون گردش داشته باشد، پلاک‌هایی را روی دیواره رگ ایجاد می‌کند.
با گذشت زمان، این اتفاق باعث باریک شدن شریان‌ها و افزایش خطر حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های شریان محیطی می‌شود؛ مواردی که جزو خطرات چربی خون بالا شناخته می‌شود.
اولین علائم چربی خون چیست؟
چربی خون بالا عموماً علائمی ندارد و به همین خاطر هم خطرناک است، چراکه با گذشت زمان می‌تواند احتمال بروز حملات قلبی و سکته را بیشتر کند. با این حال، اگر با مواردی از این دست مواجه شدید و سابقه خانوادگی‌ای در این زمینه داشتید، پیشنهاد می‌کنیم سریعاً به پزشک مراجعه کنید:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه (که به آن آنژین می‌گوییم)
- حمله قلبی
- سکته
- درد یا گرفتگی در پا
- تورم‌هایی روی انگشت دست، زانو یا تاندون آشیل
- قوس قرنیه
علائم چربی خون بالا در زنان چیست؟
در زنان به‌دلیل وجود هورمون جنسی استروژن، سطح کلسترول در مقایسه با مردان همواره بیشتر است. برخی علائم چربی خون بالا در زنان عبارت‌اند از:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- درد یا گرفتگی پا
- تورم و گوشت اضافه در زیر پوست
- قوس قرنیه
علائم چربی خون بالا در مردان چیست؟
عموماً چربی خون علائم خاصی ندارد و نمی‌توان به‌خودی خود خطرات آن را تشخیص داد و ساده‌ترین راه برای پی بردن به آن، انجام آزمایش است. برخی علائم که احتمال ابتلا به چربی خون بالا در مردان را توجیه می‌کند، عبارت‌اند از:
- تغییر رنگ پلک‌ها
- منقبض شدن عضلات
- درد در ناحیه ساق پا
- احساس فشار در قفسه سینه
- سکته
علت چربی خون بالا در افراد لاغر چیست؟
هر کسی ممکن است با کلسترول بالا و عوارض چربی خون مواجه شود، فارغ از این‌که جوان و یا حتی بسیار لاغر باشد. بروز کلسترول بالا به عوامل مختلفی، مثل ژنتیک و تولید بیش از حد کلسترول در کبد به دلایل مختلف بستگی دارد و حتی اشخاص لاغر هم می‌توانند با آن مواجه شوند.
چرا بعضی افراد مستعد بالا رفتن چربی خون هستند؟
عوامل زیادی می‌تواند روی بالا رفتن چربی خون تأثیر بگذارد. در ادامه بیشتر درباره مواردی که می‌تواند احتمال بروز چربی خون را افزایش دهد، صحبت کنیم:
رژیم غذایی
بهترین راهی که می‌توانید چربی خون‌تان را کمتر کنید، این است که مصرف چربی‌های اشباع‌شده و ترانس را کاهش دهید و به کمتر از ۶ درصد کالری روزانه برسانید. این یعنی مصرف گوشت قرمز، روغن‌ها، غذاهای سرخ‌شده و لبنیات پرچرب باید محدود شود.
در عوض، محصولات لبنی کم‌چرب، میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، مرغ، ماهی، آجیل و روغن‌های گیاهی را در رژیم غذایی‌تان قرار دهید.
وراثت
وضعیتی به اسم هیپرکلسترولمی خانوادگی (FH) می‌تواند برخی افراد را از نظر ژنتیکی مستعد سطوح بالای کلسترول بد کند. این دسته از افراد، کلسترول بد یا همان LDL را به‌طور مؤثر تجزیه نمی‌کنند و در نهایت با سطوح بالایی از این نوع کلسترول در بدن مواجه می‌شود که می‌تواند در سنین پایین، مسدودسازی شریان‌های خون را برای آن‌ها به همراه داشته باشد.
ارتباط سیگار کشیدن با چربی خون
سیگار به‌طور مستقیم باعث کلسترول بالا نمی‌شود اما خطر بزرگی برای بیماری‌های قلبی و حتی بروز سکته است. اگر چربی خون بالایی دارید، مصرف سیگار می‌تواند خطر بروز بیماری‌ها و عوارض چربی خون را بیشتر کند.
ارتباط سن با چربی خون بالا
با بالا رفتن سن، متابولیسم بدن‌مان هم تغییر می‌کند و کبد نمی‌تواند به اندازه قبلاً، کلسترول بد را از بدن حذف کند. به همین خاطر هم، هر چه سن‌مان بیشتر شود علائم چربی خون بالا خودشان را بروز می‌دهند. کلسترول بالا معمولاً در گروه‌های سنی ۴۰ تا ۵۹ سال تشخیص داده می‌شود.
عوارض چربی خون
در صورتی که این بیماری درمان نشود، پلاک‌هایی در داخل رگ‌های خونی جمع شده و خطرناک‌ترین عوارض چربی خون بالا را به‌مرور زمان به‌همراه دارد. برخی از این عوارض عبارت‌اند از:
- حمله قلبی
- سکته
- بیماری عروق کرونر قلب
- بیماری شریان کاروتید
- ایست قلبی ناگهانی
- بیماری شریان محیطی
- بیماری میکروواسکولار
چگونه می‌توانیم تشخیص دهیم که کلسترول بالایی داریم؟
تنها راه تشخیص بالا بودن سطح کلسترول در بدن از طریق آزمایش خون است. این آزمایش جنبه‌های متفاوتی از خون ما را اندزاه‌گیری می‌کند، از سطح دو نوع لیپوپروتئین در خون گرفته تا میزان کلسترول تولیدی در بدن.
این آزمایش معمولاً شامل اعداد زیر می‌شود:
- کلسترول بد (LDL): سطوح کلسترول خون در بدن باید کمتر زا ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (mg/dL) باشد.
- کلسترول خوب (HDL): سطوح بهینه کلسترول خوب برای مردان حداقل ۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر و برای زنان حداقل ۵۰ میلی‌گرم در دسی لیتر است.
- تری‌گلیسیرید: تری‌گلیسیرید‌ها نوع دیگری از چربی در خون هستند که می‌توانند دیواره‌های سرخرگ را ضخیم‌تر کنند. میزان این چربی باید کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی لیتر باشد.
- کلسترول تام: این مقدار کلسترولی است که در خون شما در گرشد است و با فرمول خاصی محاسبه می‌شود. اگر کلسترول تام در بدن شما بالاتر از ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر باشد، چربی خون‌تان را بالا تشخیص می‌دهند و اگر پایین‌تر باشد، تقریباً نرمال در نظر می‌گیرند.
تست چربی خون در خانه
امروزه با کمک کیت‌های خانگی می‌توانید تست چربی خون را در خانه هم انجام دهید. برای انجام این کار، ابتدا باید انگشت خود را با لانست برش دهید تا یک قطره خون از آن بیرون بیاید. سپس قطره خون را روی نوار تست قرار دهید.
نوار تست دارای مواد شیمیایی خاصی است که بعد از چند دقیقه تغییر رنگ می‌دهد. سپس رنگ نهایی را با راهنمای رنگی که در کیت است، مطابقت دهید تا از میزان چربی خون‌تان آگاه شوید. در برخی کیت‌ها، دستگاهی وجود دارد که می‌توانید نوار را داخل آن قرار دهید و میزان عددی چربی خون کلی‌تان به شما نمایش داده می‌شود.
چه ارتباطی بین کلسترول بالا و بیماری‌های قلبی وجود دارد؟
تحقیقات نشان می‌دهد که علائم چربی خون بالا لزوماً ارتباط مستقیمی با بیماری‌های قلبی ندارد و ارتباط‌شان پیچیده‌تر است.
یک مطالعه در بنیاد قلب مینیاپولیس ahajournals که در آوریل ۲۰۱۷ منتشر شد، نشان داد که بسیاری از افرادی که حملات قلبی داشته‌اند، از کلسترول بالا رنج نمی‌برده‌اند. جدا از این هم، مطالعات منتشر شده در مجله آمریکایی تغذیه بالینی هیچ مدرکی از منظر ارتباط دقیق بین کلسترول بالا و بیماری‌های قلبی ارائه نمی‌دهد.
نتایج تحقیقاتی دیگر که در سپتامبر ۲۰۱۷ از مجله Circulation منتشر شده، ثابت می‌کند که داشتن کلسترول بالا، میزان مرگ و میر ناشی از بیماری‌های عروق کرونر قلب و عوارض چربی خون را افزایش می‌دهد. در نتیجه، با وجود تمام پیچیدگی‌ها، در طولانی مدت علائم چربی خون بالا می‌تواند تأثیر منفی‌ای روی بدن به‌جا بگذارد.
چگونه چربی خون بالا را درمان کنیم؟
روش‌های درمانی زیادی برای پایین آوردن سطح کلسترول بد خون و تری‌گلیسیرید وجود دارد که هر کدام به‌نوعی روی بهبود چربی خون‌تان تأثیر می‌گذارد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین روش‌های درمان چربی خون اشاره می‌کنیم:
تغییرات سبک زندگی
بهترین راه حل چربی خون بالا این است که سبک زندگی‌تان را تغییر دهید؛ این یعنی رژیم غذایی سالمی داشته باشید، ورزش کنید و عادات ناسالم روزانه‌تان را از بین ببرید. پزشکان لیستی از کارهای زیر را برای تغییر در سبک زندگی‌تان پیشنهاد می‌کنند:
- کاهش مصرف غذاهای حاوی چربی ترانس
- ورزش کردن
- ترک سیگار
- کاهش وزن
رژیم‌های مخصوص کاهش و افزایش وزن لیمومی
بدون استپ وزنی
بدون گرسنگی
هماهنگ با داروهای مصرفی
متناسب با مزاج
مناسب محل کار
غذاهای ساده و در دسترس
داروهای تجویزی
علاوه بر این‌که سبک زندگی‌تان را تغییر می‌دهید، ممکن است براساس شدت بیماری، پزشک به شما پیشنهاد کند که داروهایی مصرف کنید. یکی از رایج‌ترین داروها و راه حل چربی خون بالا، استاتین‌ها هستند که تولید کلسترول در کبد را کند می‌کنند ممکن است پزشکان داروهای زیر را برای شما تجویز کنند:
- داروی زتیا که از جذب کلسترول توسط روده جلوگیری می‌کند.
- جذب‌کننده‌های اسید صفراوی که به روده کمک می‌کند تا از شر کلسترول‌های بیشتر خلاص شوند.
- مهارکننده‌های PCSK9 که برای کاهش میزان LDL در خون مصرف می‌شوند.
- مهارکننده‌های آدنوزین تری فسفات سیترات لیاز که باعث می‌شود تا کلسترول در کبد مسدودسازی شود.
چگونه می‌توانیم از چربی خون بالا جلوگیری کنیم؟
برای این‌که بتوانید از علائم چربی خون بالا جلوگیری کنید، باید سبک زندگی‌تان را تغییر دهید. از روش‌های زیر برای انجام این کار استفاده کنید:
- وزن خود را در حالت مطلوب نگه دارید
- به‌شکل منظم ورزش کنید
- سیگار نکشید
- مصرف مشروبات الکلی را کاهش دهید
بهتر است به‌طور منظم با انجام آزمایش پانل چربی، کلسترول خون‌تان را مورد بررسی قرار دهید و در صورت بروز علائم چربی خون بالا، از ابتلا به بیماری‌های مختلف در امان باشید. پیشنهاد می‌شود که بزرگ‌سالان هر چهار تا شش سال، یک بار کلسترول خونشان را چک کنند.
اگر بیماری قلبی، دیابت یا سابقه خانوادگی‌ای در زمینه چربی خون دارید، بهتر است سالی یک‌بار این آزمایش را انجام دهید.
برای کاهش چربی خون بالا چه بخوریم؟
برای بهبود چربی خون بالا باید یک رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، لوبیا و منابع حاوی چربی‌های خوب بروید و جدا از پایین آوردن چربی خون، سیستم ایمنی بدن‌تان را هم تقویت کنید. برخی از مواد غذایی که به درمان چربی خون بالا کمک می‌کنند، عبارت‌اند از:
- میوه‌ها و سبزیجات: میوه‌ها و سبزیجاتی مثل پرتقال، سیب، گوجه‌فرنگی و کرفس چربی کمی دارند.
- غلات کامل: جو، توت‌های گندم و بذر کتان کربوهیدرات‌های پیچیده‌ای دارند و منبع خوبی از پروتئین هستند.
- گوشت و لوبیا: گوشت بدون چربی مثل سینه مرغ و ماهی، می‌تواند در بهبود چربی خون بالای شما نقش داشته باشد.
- آجیل و دانه‌ها: آجیل‌های متنوع چربی‌های کمی دارند و می‌توانند در رژیم غذایی سالم شما جای بگیرند.
- لبنیات: شیر، ماست، پنیر خامه‌ای و پنیر ترش در پایین آوردن سطح چربی خون بدن‌تان تأثیر می‌گذارند.
- غذاهای غنی از امگا ۳: اسیدهای چرب خوبی مثل سالمون، ماهی تن و شاه‌ماهی نقش پررنگی در رژیم‌های غذایی برای چربی خون دارند.
کلام آخر: زندگی با علائم چربی خون بالا
اگر به فکر این بیماری و درمان‌اش نباشید، پلاک‌هایی در شریان‌تان ایجاد می‌شود و تهدیدی طولانی‌مدت و بزرگ‌تر را در زندگی‌تان ایجاد می‌کند. با این حال، درمان چربی خون بالا با استفاده از تغییر در سبک زندگی و داشتن یک رژیم غذایی سالم امکان‌پذیر است.
ما در لیمومی با توجه به وضعیت سلامتی، ژنتیک و طبع شما رژیم‌های غذایی‌ای را در اختیارتان قرار می‌دهیم که نه‌تنها بدون استپ وزنی، اضافه وزن‌تان را بهبود می‌بخشد و به شما کمک می‌کند تا سبک زندگی سالمی داشته باشید، بلکه درمان بیماری‌هایی مثل چربی خون بالا که یکی از دلایل بروز آن، اضافه وزن است را هم امکان‌پذیر می‌کنیم.
مخاطب عزیز! این مطلب جنبه آموزشی و اطلاعات عمومی دارد. همچنین بر اساس علم روز دنیا نوشته شده است. با این حال اگر مشکل و یا بیماری جسمی دارید، برای اجرای آن فقط با پزشک متخصص مشورت کنید.
منابع:
یک نظر
مشروبات الکلی باید ترک شود نه کاهش یابد