پرولاکتین چیست و پرولاکتین بالا چه عوارضی دارد؟

پرولاکتین چیست؟

پرولاکتین (Prolactin) هورمونی است که مسئولیت شیردهی و رشد بافت سینه را برعهده دارد و به فرایندهای دیگری در بدن هم کمک می‌کند. سطح پرولاکتین معمولاً در مردان پایین‌تر از زنان است و در دوران بارداری، به‌واسطه شیردهی افزایش پیدا می‌کند.

پرولاکتین معمولاً از غده هیپوفیز ترشح می‌شود؛ غده‌ای کوچک که در مغز و زیرِ هیپوتالاموس قرار دارد و مسئول تولید هورمون‌های مهمی مثل دوپامین و استروژن است. جدا از غده هیپوفیز، سیستم عصبی مرکزی، سیستم ایمنی، رحم و غدد پستانی هم وظیفه تولید پرولاکتین را برعهده دارند.

چه مقدار پرولاکتین خطرناک است؟

محدوده طبیعی پرولاکتین در خون برای مردان، کم‌تر از ۲۰ نانوگرم در میلی‌لیتر و در زنان، کم‌تر از ۲۵ نانوگرم در میلی‌متر است. زنان باردار نیز باید بین ۸۰ تا ۴۰۰ نانوگرم در میلی‌لیتر پرولاکتین در بدن‌شان داشته باشند. اگر مقدار سطح پرولاکتین خارج از محدوده طبیعی باشد، ممکن است عوارض جانبی‌ای در هر شخص بروز پیدا کند.

با این حال، سطوح بالای پرولاکتین لزوماً به این معنی نیست که مشکلی برای شما به وجود می‌آید. در برخی موارد اگر پیش از انجام آزمایش پرولاکتین غذا خورده یا تحت استرس زیادی باشید، ممکن است سطح این هورمون در بدن‌تان افزایش پیدا کند.

						
بیشتر بخوانید: 
شایع‌ترین موارد عفونت واژینال کدام‌ها هستند؟
								

علل افزایش پرولاکتین چیست؟

سطح پرولاکتین به‌طور معمول در دوران بارداری و شیردهی افزایش پیدا می‌کند. با این حال، عوامل زیر می‌تواند در افزایش این هورمون در بدن هم نقش داشته باشد:

• استرس فیزیکی
• ورزش
• خوردن وعده‌های غذایی
• رابطه جنسی
• تحریک نوک پستان
• آسیب به ناحیه قفسه سینه
• حملات صرعی

این عوامل معمولاً در افزایش خفیف و موقتی پرولاکتین مؤثرند. برخی شرایط و داروها هم می‌توانند در طولانی‌مدت به بالا رفتن سطح پرولاکتین کمک می کنند.

علائم پرولاکتین بالا در مردان چیست؟

علائم پرولاکتین بالا در مردان اغلب به سختی قابل تشخیص است چون در مقایسه با زنان، از نشانه‌های غیر اختصاصی‌تر و کم‌تری برخوردارند. با این حال، برخی علائمی که می‌تواند نشان‌دهنده پرولاکتین بالا باشد، عبارت‌اند از:

• از دست دادن میل جنسی
• اختلال نعوظ
• ناباروری (به دلیل کاهش تولید اسپرم)
• ژنیکوماستی (بزرگ شدن غیر طبیعی سینه)
• گالاکتوره

						
بیشتر بخوانید: 
داستان کاهش وزن ۲۹ کیلویی علیرضا با کمک لیمومی
								

علائم پرولاکتین بالا در زنان چیست؟

زنان بیش‌تر از مردان تحت تأثیر علائم پرولاکتین بالا قرار می‌گیرند و طبق گفته سایت Verywell Health، از هر پنج زن مبتلا به اختلال تولید مثل، سه نفر پرولاکتین بالایی دارند. برخی از علائم پرولاکتین بالا در زنان عبارت‌اند از:

• پریودهای نامنظم
• از دست دادن میل جنسی
• گالاکتوره (تولید شیر در زمانی که باردار یا شیرده نیستید)
• ناباروری (به دلیل عدم تخمک‌گذاری)
• خشکی واژن
• گرگرفتگی
• افزایش وزن
• حساسیت سینه
• آکنه
• هیرسوتیسم (رشد موهای زائد در بدن و صورت)

راه‌های تشخیص پرولاکتین بالا چیست؟

بهترین راه تشخیص پرولاکتین بالا، انجام آزمایش برای یافتن میزان سطح پرولاکتین خون و شواهد وجود توده در غده هیپوفیز است. به همین سبب به روش‌های زیر می‌تواند پرولاکتین بالا را تشخیص داد:

اندازه‌گیری پرولاکتین

سطح پرولاکتین را می‌تواند در یک نمونه خون اندازه‌گیری کرد و بسته‌به نتایج و میزان بالا بودن سطح پرولاکتین، پزشکان می‌توانند تشخیص دهند که آیا بالا بودن میزان این هورمون در بدن برای شما خطرناک است یا خیر.

آزمایش MRI

آزمایش MRI بهترین راه برای شناسایی توده‌ در داخل یا نزدیک هیپوفیز است و به این شکل می‌توان به راحتی تشخیص داد که آیا ناهنجاری‌ در این غده وجود دارد یا خیر.

ارزیابی سایر علل

مصرف برخی داروها که برای درمان بیماری‌های روان‌پزشکی استفاده می‌شوند، می‌تواند دلیل افزایش سطح پرولاکتین در خون باشد. علل دیگری مثل بالا بودن دوز هورمون‌های جنسی زنانه و کم‌کاری غده تیروئید هم در بالا رفتن سطح پرولاکتین مؤثر است که باید توسط پزشک بررسی و تشخیص داده شود.

عوارض داشتن پرولاکتین بالا چیست؟

در صورتی که مشکلی در غده‌ هیپوفیز وجود داشته باشد، جدا از علائم عنوان شده ممکن است عوارض بلندمدت زیر را تجربه کنید:

• کاهش تراکم استخوان‌ها
• از دست دادن بینایی
• عوارض بارداری

پرولاکتین بیش از حد در خون می‌تواند تولید هورمون‌های جنسی مثل تستوسترون و استروژن را کاهش دهد که این موضوع باعث کاهش تراکم استخوان، کاهش بینایی و سردرد در دوران بارداری و حتی اختلال در بارور شدن می‌شود.

راه‌های درمان پرولاکتین بالا چیست؟

روش‌های درمانی مختلف می‌تواند به بازگشت سطح پرولاکتین کمک کند و مشکلات و عوارض بلندمدت مرتبط با سطح بالای پرولاکتین را از بین ببرد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین روش‌های درمان اشاره می‌کنیم:

دارو

داروهای مختلفی وجود دارد که می‌تواند به تنظیم سطح پرولاکتین خون کمک کند. آگونیست‌های دوپامین داروهایی هستند که به کوچک کردن تومور پرولاکتینوما و کنترل سطح پرولاکتین کمک می‌کند.

جدا از این پزشکان ممکن است بروموکریپتین و کابرگولین را هم برای کاهش عوارض و نشانه‌های این بیماری تجویز کنند. زمانِ مصرف دارو از سوی پزشک تشخیص داده می‌شود و ممکن است فرد به مدت ۲ سال یا حتی بیش‌تر به مصرف دارو نیاز داشته باشد تا بتواند سطح پرولاکتین خود را مجدداً به حالت عادی بازگرداند.

عمل جراحی

اگر مصرف دارو در درمان پرولاکتینوما بی‌اثر باشد، ممکن است افراد برای برداشتن تومور از مغز به جراحی نیاز داشته باشند. دو مدل از جراحی تحت عنوان جراحی ترانس اسفنوئیدال و جراحی ترانس کرانیال وجود دارد که هر کدام به کوچک شدن تومور و پایین آمدن سطح پرولاکتین کمک می‌کند.

در ادامه بیش‌تر به هرکدام از روش‌ها اشاره می‌کنیم:

1. جراحی ترانس اسفنوئیدال: شایع‌ترین نوع جراحی پرولاکتینوما، ترانس اسفنوئیدال است که در آن، جراح برشی در پشت حفره بینی یا زیر لب ایجاد می‌کند.
2. جراحی ترانس کرانیال: اگر پرولاکتینوما بزرگ باشد و به خارج از غده هیپوفیز گسترش پیدا کند، معمولاً این نوع از جراحی پیشنهاد می‌شود که در آن، سوراخی در جمجمه ایجاد شده و تومور از آن خارج می‌شود.

در صورتی که درمان دارویی و جراحی هم تأثیرگذار نبود، پزشکان از پرتو درمانی برای از بین بردن تومور پرولاکتینوما کمک می‌گیرند تا تومور را کوچک کنند.

ارتباط پرولاکتین بالا و تنبلی تخمدان چیست؟

سطوح بالای پرولاکتین با تولید طبیعی هورمون‌هایی مثل استروژن و پروژسترون تداخل دارد و می‌تواند تخم‌گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدان) را دست‌خوش تغییر کند و توقفی در فرایند آن به‌وجود آورد. جدا از این، بالا رفتن سطح این هورمون می‌تواند پریودهای نامنظم را برای زنان به‌همراه داشته باشد.

درمان پرولاکتین بالا در طب سنتی

پزشکان طب سنتی از روش‌های مختلفی برای درمان و تنظیم کردن سطوح پرولاکتین در بدن کمک می‌گیرند. مصرف گیاه پنج‌انگشت، دمنوش گل‌گاوزبان، انجام حجامت و مصرف مواد غذایی حاوی روی زیاد مثل اسفناج و گوشت گاو از جمله روش‌هایی است که می‌تواند به تنظیم کردن سطح پرولاکتین کمک کند.

سخن پایانی

هورمون پرولاکتین و هیپوفیز که وظیفه ترشح آن را برعهده دارد، روی عملکرد صحیح بدن تأثیر می‌گذارند. بالا رفتن سطح پرولاکتین می‌تواند مشکلات مختلفی را برای سلامتی بدن به‌همراه داشته باشد؛ از پریودهای نامنظم و ناباروری در زنان گرفته تا پایین آمدن سطح تستوسترون و اختلال نعوظ در مردان.

پرولاکتینوما، تومور خوش‌خیم غده هیپوفیز هم می‌تواند باعث افزایش سطح پرولاکتین شود که با جراحی، پرتو درمانی یا مصرف داروهای خاص در طولانی‌مدت، از بین می‌رود. اگر دارو یا بیماری زمینه‌ای باعث افزایش سطح این هورمون شود، قطع دارو و درمان بیماری زمینه‌ای به طبیعی شدن میزان پرولاکتین کمک می‌کند.

پیشنهاد می‌کنیم در صورت بروز هرگونه از علائم بالا، به پزشک مراجعه کنید تا درباره روش‌های تشخیص و احتمال بالا رفتن پرولاکتین و خطرات بلندمدت آن، اطلاعاتی به‌دست آورید.

مخاطب عزیز! این مطلب جنبه آموزشی و اطلاعات عمومی دارد. همچنین بر اساس علم روز دنیا نوشته شده است. با این حال اگر مشکل و یا بیماری جسمی دارید، برای اجرای آن فقط با پزشک متخصص مشورت کنید.

منابع:

Cleveland Clinic

Medical News Today

WebMD

Verywell Health