مکمل آهن چیست؟
مکمل آهن، یک نوع مکمل غذایی است که در جهت تأمین نیاز بدن به آهن مورد استفاده قرار می‌گیرد. آهن یک عنصر معدنی مهم بوده که برای تولید هموگلوبین در بدن (نقش مهمی در حمل اکسیژن در خون دارد) لازم است. علاوه بر این‌ها عملکرد سلول‌های عصبی و سیستم ایمنی به آهن وابستگی زیادی دارد که در صورت کمبود این عنصر مشکلات فراوانی برای فرد ایجاد خواهد شد.
معرفی انواع مکمل آهن
پزشک بسته به نیاز شخص به قرص آهن یکی از انواع مکمل آهن زیر را برای او تجویز خواهد کرد:
- سولفات آهن
- فومارات آهن
- گلوکونات آهن
- سیترات آهن
- آهن آمینواسید کلات
هریک از این مکمل‌های آهن دارای مقادیر زیادی آهن آلی، عناصر معدنی و ویتامین‌هایی همچون ویتامین C هستند که جذب آهن را در بدن بالا می‌برند و به نوبه‌ی خود از بهترین مکمل آهن برای درمان کم خونی به شمار می‌روند.
معرفی اشکال مکمل آهن
متخصصین تغذیه یا پزشکان پس از بررسی‌های لازم یکی از انواع قرص آهن را برای شما تجویز میکنند تا بدون عارضه یا تداخل دارویی موجب تنظیم سطح آهن در بدن شما شود.
- قرص: قرص آهن از رایج‌ترین اشکال این مکمل است که معمولاً حاوی مقدار زیادی آهن سولفات، آهن فومارات و آهن گلوکونات است. عموماً قرص آهن ایرانی نیز از در این دسته قرار می‌گیرد.
- کپسول: مکمل آهن در شکل کپسول نیز در دسترس است. هدف از طراحی این نوع مکمل آهن، بلع آسان در عین دریافت مقدار زیادی آهن است. بیشترین نمونه های قرص آهن خارجی از نوع کپسول هستند.
- مایعات: مکمل آهن مایع یا قطره و شربت آهن از دیگر منابع تأمین آهن هستند که آسانی مصرف و راحتی بلع آن سبب شده تا انتخاب خوبی برای کودکان باشد. این مکملها معمولاً دارای مقدار مختلفی آهن سولفات یا آهن گلوکونات هستند.
- پودر: برخی از مکمل‌های آهن به‌صورت پودر پروتئین آهن سولفات یا آهن گلوکونات طراحی می‌شوند که باید همراه با غذا یا نوشیدنی مصرف شوند. عموماً ورزشکاران و بدنسازان از این نوع مکمل آهن مصرف میکنند.
علائم کمبود مکمل آهن در بدن
موارد زیر نشان‌دهنده کمبود آهن در بدن است. اگر ۲ تا ۳ مورد از این علائم را مشاهده کردید توصیه می‌کنیم برای تشخیص بهتر و تأیید کمبود آهن در بدن با پزشک مشورت کنید.
- خستگی و کاهش انرژی: افت انرژی و خستگی بیش‌ازحد یکی از علائم اولیه کمبود آهن است که از آن با نام احساس خستگی و ضعف عمومی نیز یاد میکنند.
- ضعف عضلانی: کمبود آهن میتواند باعث ضعف عضلانی و کاهش تحمل فیزیکی می‌شود. در چنین وضعیتی شخص برای انجام فعالیت‌های روزمره دچار سختی و احساس ضعف در عضلات خواهد شد.
- تنگی نفس: کمبود آهن میتواند باعث کاهش تولید هموگلوبین در خون شود که یکی از علائم رایج آن تنگی نفس و ضعف تنفسی است.
- سردرد و سرگیجه: سردرد، سرگیجه یا احساس سبکی سر از علائم شاخص کمبود آهن در بدن است که عموماً در برخی افراد نمود پیدا می‌کند.
- پوست خشک یا ترک خورده: ممکن است کمبود آهن باعث خشکی پوست، ترک‌های دارای خون یا کاهش روند درمان در بهبود زخم‌ها شود.
- تغییر رنگ زبان: کمبود آهن میتواند تغییر رنگ زبان (زرد رنگ یا رنگ‌پریدگی) را در پی داشته باشد.
- ضعیف شدن ناخن‌ها: ناخن‌های شکننده و ضعیف با خطوط عمودی روی آن‌ها از دیگر علائم کمبود آهن در بدن هستند که ممکن در برخی افراد نمایان شود.
- عدم تمرکز و کاهش توانایی شناختی: کاهش قدرت تمرکز، حافظه و عملکرد شناختی از عوارض و علائم کمبود آهن در بدن است.
- احساس سرمای بیش‌ازحد در انگشتان دست و پاها، بروز بیماری‌های عفونی و ولع مصرف مواد غیرخوراکی مانند یخ یا خاک نیز می‌توانند از علائم کمبود آهن در بدن باشند.
فواید مکمل آهن
مصرف قرص آهن یا سایر اشکال آن به‌عنوان یک منبع مصرفی آهن باعث افزایش سلامتی و عملکرد بهینه بدن خواهد شد. موارد زیر از فواید مصرف مکمل آهن است:
- پیشگیری و درمان فقر آهن: فقر آهن یکی از شایع‌ترین نوع کمبود عناصر مغذی در جهان است که مصرف مکمل آهن میتواند در درمان و پیشگیری از آن مؤثر باشد.
- افزایش سطح هموگلوبین: مصرف مکمل آهن سطح هموگلوبین و تعداد سلول‌های قرمز خون را افزایش می‌دهد. بدن در چنین شرایطی عملکرد بهتری در انتقال اکسیژن به سلول‌ها خواهد داشت.
- افزایش سطح انرژی: آهن نقش مهمی در تولید انرژی دارد. با افزایش غلظت آهن در بدن، سطح انرژی بالا رفته و احساس ضعف و خستگی کاهش می‌یابد.
- حفظ سلامت عمومی: آهن در تقویت سیستم ایمنی بدن، حفظ سلامت مغز، عملکرد شناختی، تولید هورمون‌ها و افزایش کیفیت پوست و مو نقش اساسی دارد.
- افزایش کیفیت اکسیژن‌رسانی به عضلات: آهن در حمل اکسیژن به عضلات نقش مهمی دارد. در صورت کمبود آهن، قدرت تحمل عضلات کاهش می‌یابد؛ بنابراین انجام فعالیت‌های ورزشی باکیفیت به‌شدت افت می‌کند. مصرف مکمل آهن تحمل فیزیکی بدن را ارتقا می‌دهد.
عوارض مصرف بیش‌ازحد قرص آهن
مانند هر دارو یا مکمل غذایی دیگر قرص آهن یا سایر اشکال آن نیز میتواند با عوارض مختلفی همراه باشد. در صورت مشاهده این علائم توصیه می‌شود که با متخصص تغذیه یا پزشک خود گفت‌وگو کنید. هرچند که وجود برخی از این عوارض با شدت کم و کوتاه‌مدت خطرناک نخواهد بود:
- بروز مشکلات گوارشی: مصرف مکمل آهن ممکن است منجر به عوارض گوارشی مانند تهوع، استفراغ، سوزش معده، دل‌درد، اسهال یا یبوست شود. برخی از افراد ممکن است به خاطر این عوارض نتوانند مکمل آهن را تحمل کنند.
- تغییر رنگ مدفوع: خوردن قرص آهن یا سایر نمونه‌های مشابه آن میتواند باعث تغییر رنگ مدفوع به سمت تیره‌تر یا سیاه شود. عمدتاً این مسئله بی‌خطر و مؤقتی است.
- تداخل با جذب دیگر عناصر معدنی: مصرف بالای مکمل آهن با جذب دیگر عناصر معدنی مانند کلسیم، روی و مس در بدن تداخل دارد. در نتیجه، بهتر است بین مصرف مکمل آهن و مکمل‌های دیگر فاصله‌گذاری کنید.
چه افرادی نباید قرص آهن بخورند؟
اگر در یکی از دسته‌بندی‌های زیر قرار می‌گیرد بهتر است که از قرص آهن استفاده نکنید یا قبل از مصرف آن حتما با پزشک یا متخصصین تغذیه مشورت کنید:
- کسانی که داروهای ضد اسید معده استفاده میکنند، نمی‌توانند به‌طور هم‌زمان از مکمل آهن استفاده کنند. زیرا علاوه بر کاهش جذب اهن در بدن دچار مشکلات گوارشی نیز خواهند شد.
- مکمل آهن با مهارکننده‌های پمپ پروتون، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و کلسیم تداخل دارد. اگر از دارو یا مکمل‌های این‌چنینی استفاده می‌کنید، مصرف مکمل آهن را به تعویق بیندازید.
- اگر به ماده غذایی یا داروی خاصی حساسیت دارید، مکمل آهن را بدون نظر پزشک مصرف نکنید.
- مصرف مکمل آهن بدون نسخه برای کودکان بسیار خطرناک است.
- مکمل آهن را نباید با الکل، تنباکو و مواد مخدر مصرف کرد.
- اگر سابقه یا سوءمصرف الکل، انتقال خون، عفونت کلیه، بیماری کبد، آرتریت روماتوئید، آسم، کولیت یا سایر مشکلات روده، زخم معده یا هموکروماتوز، هموسیدروز و هموگلوبینوپاتی دارید، بدون تجویز پزشک قرص آهن نخورید.
بهترین مکمل آهن برای درمان کم‌خونی چیست؟
کم‌خونی یا آنمی به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن سطح هموگلوبین خون به شکل قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند. که در صورت عدم درمان باعث بروز بیماری‌های مختلف و حتی مرگ خواهد شد.
برخی از مکمل‌های غذایی حاوی آهن به‌عنوان دارو یا مکمل آهن برای کم‌خونی توصیه می‌شوند که با توجه به وضعیت بیمار و تشخیص پزشک تجویز می‌شوند:
- سولفات آهن: سولفات آهن یکی از متداول‌ترین اشکال قرص‌های آهن است و ممکن است پس از مصرف، در برخی افراد با عوارض گوارشی همچون تهوع یا درد و گرفتگی معده همراه شود.
- فروسیمید: از قوی‌ترین مکمل‌های آهن است که در صورت عوارض دادن بدن شخص به سولفات آهن توصیه می‌شود. فروسیمید مناسب افرادی است که پس از مصرف مکمل آهن دچار عوارض گوارشی می‌شوند.
- گلوکونات آهن: گلوکونات آهن از دیگر گزینه‌های انتخابی برای درمان کم‌خونی است که مصرف آن میتواند مانند سولفات آهن باعث عوارض گوارشی در درجات کمتری شود.
- سیترات آهن: از متداول‌ترین مکمل‌های آهن برای درمان کم‌خونی است که در مقایسه با ۲ مورد قبلی عوارض گوارشی بسیار کمتری دارد.
مصرف هر نوع مکمل یا قرص آهن باید تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه انجام شود تا شخص را دچار عوارض نکند.
پیشنهاد می‌کنیم که مکمل آهن را همراه با مواد غذایی حاوی ویتامین C مانند: پرتقال، لیموترش و تمشک میل کنید. زیرا ویتامین C به جذب بهتر آهن کمک می‌کند.
نقش رژیم غذایی در تأمین آهن بدن چیست؟
رژیم غذایی مناسب میتواند نقش مهمی در تأمین آهن مورد نیاز بدن داشته باشد. مصرف مواد غذایی غنی از آهن به طور طبیعی سطح و غلظت آهن را افزایش می‌دهد.
آهن در رژیم غذایی به دو شکل آهن قابل جذب و غیرقابل جذب یافت می‌شود که نمونه اولی (آهن هم) بیشترین و بهترین مقدار جذب آهن را در بدن به دنبال خواهد داشت؛ اما دسته دوم که با نام آهن غیر هم نیز شناخته می‌شود، جذب بسیار ضعیفی دارد.
گوشت قرمز بدون چربی نمونه از آهن هم است و لوبیا و کلم بروکلی در دسته‌بندی آهن غیر هم جای می‌گیرد. هر شخصی به‌طور معمول باید در طی روز از طریق رژیم غذایی در بازه سنی مختلف مقدار متفاوتی از آهن را دریافت کند.
- نوزادان تازه متولد تا ۳ سال: ۶ میلی‌گرم
- کودکان ۴ تا ۶ سال: ۸ میلی‌گرم
- کودکان ۷ تا ۱۰ سال: ۱۰ میلی گرم
- پسران نوجوان و بالغ: ۱۰ میلی گرم
- دختران نوجوان و بالغ: ۱۰ تا ۱۳ میلی‌گرم
- زنان باردار: ۱۵ تا ۲۲ میلی‌گرم
- زنان شیرده: ۱۵ میلی‌گرم
در این میان ورزشکاران، بدنسازان و افرادی که دچار کم‌خونی، فقر آهن یا بیماری خاصی هستند باید مقدار بیشتری از آهن را از طریق رژیم غذایی دریافت کنند.
کلام آخر
مکمل آهن نفش بسیار مهمی در حفظ سلامت فیزیکی، افزایش عملکرد شناختی و توانایی فردی دارد. با داشتن یک رژیم غذایی سرشار از آهن می‌توان نیاز روزانه بدن به آهن را برآورده کرد.
به‌عنوان مثال: فراورده‌های گوشتی و دریایی، حبوبات، غلات و محصولات چند غله، میوه و سبزیجات دارای برگ تیره به‌عنوان منبع عالی از آهن شناخته می‌شوند؛ بنابراین مصرف گوشت قرمز، مرغ، ماهی، میگو، لوبیا، نخود، عدس، برنج قهوه‌ای، گندم اسفناج، کلم بروکلی، آلبالو و انار برای افزایش طبیعی سطح آهن در بدن بسیار مفید هستند.
اگر شخصی قادر به تأمین آهن ازدست‌رفته خود از طریق رژیم غذایی نباشد باید مصرف قرص آهن را آغاز کند تا از بروز خطرات احتمالی پیشگیری کند.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و لیمومی هیچگونه مسئولیتی در قبال آن نمی‌پذیرد. برای استفاده و اجرای آن، لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.
بدون نظر! اولین نفر باشید