بیماری تالاسمی چیست؟
تالاسمی (Thalassemia) به‌عنوان یک اختلال خونی ارثی شناخته می شود که در آن، بدن به شکل غیر طبیعی هموگلوبین تولید می‌کند؛ مولکولی پروتئینی در گلبول‌های قرمز که وظیفه حمل اکسیژن را برعهده دارد و بروز این اختلال میتواند، کم‌خونی را در بدن به همراه داشته باشد.
انواع بیماری تالاسمی چیست؟
بیماری تالاسمی از دو نوع اصلی تشکیل شده که هر کدام روی بلوک خاصی از هموگلوبین تأثیر می‌گذارد. هر نوع بیش‌تر براساس نحوه ارث و تأثیر آن‌ها روی بدن تقسیم‌بندی شده‌اند که در ادامه بیش‌تر به هر کدام اشاره می‌کنیم:
تالاسمی آلفا
تالاسمی آلفا در اثر تغییر در دو ژن مسئول ساخت بلوک هموگلوبین، که آلفا گلوبین نامیده میشود، به وجود می‌آید. افراد به طور معمول چهار نسخه از این ژن‌های آلفا گلوبین را به ارث می‌برند؛ یعنی دو نسخه از هر والدین. نوع آلفا تالاسمی و شدت آن بستگی به این دارد که هر نسخه به چه طریقی تحت تأثیر قرار گرفته است.
رژیم‌های مخصوص کاهش و افزایش وزن لیمومی
بدون استپ وزنی
بدون گرسنگی
هماهنگ با داروهای مصرفی
متناسب با مزاج
مناسب محل کار
غذاهای ساده و در دسترس
بتا تالاسمی
بتا تالاسمی از تغییرات در ژن مسئول ساخت بتا گلوبین به وجود می‌آید. برخی از این تغییرات ژنتیکی منجر به عدم تولید بتاگلوبین میشود. هر فرد دارای دو نسخه از ژن بتاگلوبین است که هر از والد، یکی را به دست می‌آورد.
گاهی اوقات، افراد ناقل برخی از تغییرات ژنتیکی بتا تالاسمی هستند، اما علائم کمی دارند یا هیچ علائمی از خود نشان نمی‌دهند. در این شرایط، فرد ممکن است باور داشته باشد که بیماری در مرحله جدی نیست اما ممکن است هنگام بچه‌دار شدن با فرد دیگری که تغییرات ژنتیکی مرتبط با بتا تالاسمی را دارد، نسخه‌ای شدیدتر از این بیماری را به فرزند خود انتقال دهد.
علائم تالاسمی چیست؟
برخی از مهم‌ترین علائم تالاسمی عبارت است از:
- رشد آهسته در کودکان
- استخوان‌های پهن یا شکننده
- بزرگ شدن طحال
- خستگی
- ضعف
- پوست رنگ‌پریده
- ادرار تیره
- اشتهای ضعیف
- مشکلات قلبی
در شرایط خاص، علائم این بیماری ممکن است در بدو تولد ظاهر شود و در شرایط دیگر، چند سال تا بروز علائم طول بکشد. یک‌سری از بیماران مبتلا به تالاسمی نیز هیچ‌وقت علائمی از خود نشان نمی‌دهند.
روش تشخیص بیماری تالاسمی به چه شکل است؟
پزشکان معمولاً با استفاده از دو آزمایش کلی، احتمال وجود تالاسمی در افراد را تشخیص می‌دهند:
- آزمایش شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش اندازه، تعداد و بلوغ سلول‌های خونی مختلف را در حجم مشخصی از خون مورد بررسی قرار می‌دهد.
- الکتروفورز هموگلوبین: در این تست، اپراتور آزمایشگاه انواع هموگلوبین خون را مورد بررسی قرار می‌دهد و با مقایسه، احتمال وجود تالاسمی را بررسی می‌کند.
تمامی آزمایش‌های عنوان شده با یک نمونه خون قابل انجام است و مراحل و بررسی‌های مختلف در آزمایشگاه انجام میشود.
دلایل ابتلا به بیماری تالاسمی چیست؟
این بیماری تنها از طریق اختلال ژنتیکی که به والدین نیز بستگی دارد، بروز پیدا می‌کند. با این حال، نژادهای خاص با احتمال بیش‌تری به این بیماری مبتلا میشوند. در ادامه بیش‌تر درباره هر کدام از این دلایل صحبت می‌کنیم:
وراثت
اگر تنها یکی از والدین شما ناقل تالاسمی باشد، با نوعی از این بیماری مواجه می‌شوید که به‌عنوان تالاسمی مینور شناخته میشود و علائمی ندارد، اما ناقل آن خواهید بود. اگر هر دو والدین شما به تالاسمی مبتلا باشند، شانس بسیار زیادی باری به ارث بردن نوع جدی‌تری از این بیماری خواهید داشت.
نژاد
تالاسمی معمولاً به عنوان بیماری شایعی در کشورهای آسیایی، خاورمیانه، آفریقا و کشورهای مدیترانه‌ای مثل یونان و ترکیه شناخته میشود و احتمال ابتلا به این بیماری در این جوامع بیش‌تر از سایر نقاط دنیا است.
راه‌های درمان بیماری تالاسمی چیست؟
اشکال خفیف این بیماری عموماً نیازی به درمان ندارند اما برای نسخههای پیشرفته‌تر، روش‌های درمان بیماری تالاسمی میتواند به موارد زیر خلاصه شود:
انتقال مکرر خون
نسخههای شدیدتر تالاسمی اغلب نیاز به تزریق مکرر خون، احتمالاً هر چند هفته یک‌بار دارد. با گذشت زمان، تزریق خون باعث تجمع آهن میشود و میتواند آسیب‌هایی به قلب، کبد و سایر اندام‌های بدن وارد کند.
کیلات درمانی
این روش از درمان بیماری تالاسمی برای حذف آهن اضافی از خون طراحی شده است. آهن در نتیجه تزریق منظم خون در بدن جمع میشود و برخی افراد مبتلا به تالاسمی که به‌طور منظم تزریق خون ندارند، ممکن است با مشکلات ناشی از اضافی بودن آهن در بدن مواجه شوند.
برای خلاص شدن از این آهن اضافی، ممکن است نیاز به مصرف داروهای خوراکی مثل دفراسیروکس یا دفریپرون داشته باشید. داروی دیگری با نام دفروکسامین هم وجود دارد که با سوزن تجویز میشود.
پیوند مغز استخوان
پیوند سلول‌های بنیادی که تحت عنوان پیوند مغز استخوان هم شناخته میشود، یکی از گزینه‌های درمانی در شرایط بسیار حساس است. کودکان مبتلا به تالاسمی شدید، با انجام این این پیوند میتوانند از تزریق خون به شکل مادام‌العمر و مصرف داروهای مختلف برای کنترل میزان آهن بدن، در امان باشند.
در این روش، سلول‌های بنیادی از بدن یک اهدا کننده سازگار که معمولاً خواهر یا برادر بیمار است، گرفته شده و به بدن بیمار تزریق میشود.
چه افرادی بیش‌تر به تالاسمی دچار میشوند؟
معمولاً دو گروه از افراد با تالاسمی مواجه میشوند:
- افرادی که جهش‌های ژنی ناشی از محافظت نسبی در برابر مالاریا را تجربه کرده‌اند. این افراد معمولاً در مناطقی که مالاریا شیوع پیدا کرده، زندگی میکنند، مثل آفریقا، جنوب اروپا، جنوب و شرق آسیا
- افرادی که والدین‌شان به این بیماری مبتلا هستند و آن را به شکل ارثی دریافت کرده‌اند
راه‌های پیشگیری از تالاسمی چیست؟
هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلا به تالاسمی وجود ندارد، چون این بیماری ژنتیکی است و در ژن‌های شما به وجود می‌آید. با این حال، اگر این بیماری را دارید و می‌خواهید بچه‌دار شوید، بهتر است با یک مشاور ژنتیک صحبت کنید تا شانس شما برای داشتن فرزندی مبتلا به تالاسمی مورد بررسی قرار بگیرد.
جدا از این، اگر شما و شریک زندگی‌تان به تالاسمی مبتلا هستید، می‌توانید با استفاده از لقاح آزمایشگاهی مطمئن شوید که فرزندتان با این بیماری دست‌وپنجه نرم نمی‌کند. بهترین راه برای عدم انتقال این بیماری به نسل‌های آینده، انجام آزمایشات لازم پیش از بچه‌دار شدن است تا نسبت‌به پیشینه خانوادگی خود مطمئن شوید و بدانید که آیا تالاسمی دارید یا نه.
غذاهای مفید برای تالاسمی کدام‌اند؟
مواد غذایی بسیار زیادی وجود دارند که میتوانند به کنترل علائم این بیماری و بهبود شرایط شما کمک کنند، مثل:
- مرغ یا بوقلمون: به واسطه پروتئین‌های بالایی که دارند، میتوانند به بهبود علائم تالاسمی کمک کنند
- تخم مرغ: این ماده غذایی جدا از پروتئین بالا، منبع خوبی از کلسیم و ویتامین D است و میتواند در بهبود علائم این بیماری نقش داشته باشد
- شکلات: دارای فرمی از آهن غیر هِم است که بدن به‌طور طبیعی آن‌ها را به خوبی جذب نمی‌کند
- غلات: غلات نیز درست مثل شکلات، از آهن غیر هِم تشکیل شده و جذب آن برای بدن ضروری است
- مواد غذایی لبنی: شیر، ماست و پنیر به‌واسطه کلسیم بالا، از پوکی استخوان جلوگیری کرده و میتوانند باعث کاهش جذب آهن شوند.
- حبوبات: لوبیا، سویا، عدس و نخود فرنگی همگی به‌واسطه مواد مغذی داخلِ خود در بهبود این بیماری نقش دارند
- میوه‌های خشک: کشمش، هلو، آلو و انجیر و دیگر میوه‌های خشک تأثیر بسیار خوبی روی خون‌سازی دارند و میتوانند علائم این بیماری را بهتر کنند
- روغن‌های گیاهی مثل روغن آفتاب‌گردان و روغن سویا دارای ویتامین E فراوان هستند که برای تالاسمی مفید است
غذاهای مضر برای تالاسمی کدام‌اند؟
همان‌طور که برخی مواد غذایی میتواند در بهبود علائم تالاسمی نقش داشته باشد، مواد غذایی نیز وجود دارد که میتواند کم‌خونی را تشدید کرده و درد و رنج ناشی از این بیماری را تشدید کند، مثل:
- ماهی
- گوشت قرمز
- اسفناج
- الکل
- غلات و مواد غذایی که آهن بیش از اندازه‌ای دارند
تمامی غذاهای ذکر شده در بالا، مواد معدنی بسیار زیادی دارند که باعث تجمع آهن در بدن شده و تأثیرات منفی بسیار زیادی روی سلامتی به همراه دارد.
سخن پایانی
چشم‌انداز این بیماری در آینده، به میزان بسیار زیادی به شدت آن وابسته است. برخی از بیماران علائم بسیار خفیفی را تجربه میکنند و برخی دیگر، با علائمی شدیدتر در طول روز مواجه میشوند. تالاسمی شدید نارسایی قلبی و حتی مرگ زودرس را برای هر شخص به همراه دارد.
با این حال، خیلی از افراد مبتلا به تالاسمی به اندازه یک فرد معمولی عمر میکنند و با ظهور روش‌های درمانی جدید و پیشرفت تکنولوژی، بیماران با علائم کم‌تری مواجه می‌شون دو میتوانند طول عمر بیش‌تری داشته باشند.
داشتن یک رژیم غذایی متعادل و دوری از کافئین و الکل به شما کمک می‌کند تا علائم را به میزان خوبی بهبود ببخشید و در کنار روش‌های درمانی و داروهایی که مصرف می‌کنید، سبک زندگی سالم‌تری در طولانیمدت داشته باشید.
ما در لیمومی با ارائه رژیم مزوبولیک تلاش می‌کنیم تا بدون حذف هیچ‌گونه گروه غذایی و براساس نیازهای هر فرد، برنامه‌ای را در اختیارشان قرار دهیم که نه‌تنها برای بهبود علائم بیماری‌های مختلف مثل تالاسمی کاربرد دارد، بلکه به متعادل نگه داشتن وزن افراد هم کمک می‌کند و کیفیت زندگی‌شان را بهبود می‌بخشد.
برای کسب اطلاعات بیش‌تر می‌توانید روی این لینک کلیک کنید.
مخاطب عزیز! این مطلب جنبه آموزشی و اطلاعات عمومی دارد. همچنین بر اساس علم روز دنیا نوشته شده است. با این حال اگر مشکل و یا بیماری جسمی دارید، برای اجرای آن فقط با پزشک متخصص مشورت کنید.
بدون نظر! اولین نفر باشید