پرخوری عصبی؛ چرا وقتی استرس داریم به سراغ غذا می‌رویم؟

– چرا انقدر می‌خوری؟

– چون عصبانی هستم!

تا حالا با این افراد مواجه شده‌اید؟! افرادی که در زمان‌های پراسترس یا زمان‌هایی که احساس عصبانیت و ناراحتی می‌کنند، برای آرام کردن خودشان به سراغ غذا می‌روند. اصطلاحا به این رفتار، «پرخوری عصبی» می‌گویند.

البته پرخوری انواع مختلفی دارد؛ آن نوع پرخوری‌ای که معمولا افراد به طور روزمره با آن درگیر هستند، پرخوری احساسی نامیده می‌شود. پرخوری احساسی یعنی همین که یک نفر در زمانی که شرایط روحی نامناسبی دارد، بیشتر به سراغ غذا و تنقلات می‌رود.

در این بخش از مجله سلامتی لیمومی، تمام ابعاد پرخوری عصبی را بررسی می‌کنیم.

پرخوری چیست؟

پرخوری یکی از انواع اختلالات خوردن است. افراد مبتلا به این اختلال، نه برای رفع گرسنگی جسمی، بلکه برای رسیدن به آرامش و تسکین استرس به سراغ پرخوری می‌روند.

اما نکته مهم اینجاست که پرخوری نه‌تنها مشکلات روحی فرد را برطرف می‌کند، بلکه معمولا باعث بروز احساس بدتری در فرد می‌شود. پس از یک پرخوری، مشکل عاطفی ما دست‌نخورده و حل نشده باقی می‌ماند و احساس گناه و عذاب وجدان ناشی از پرخوری نیز به آن اضافه می‌شود.

در بعضی از انواع پرخوری مانند بولیمیا، فرد سعی می‌کند با روش‌های ناسالم مانند استفراغ عمدی، کالری‌های اضافی را از بدنش خارج کند. اما مثلا در پرخوری احساسی، این اتفاق نمی‌افتد.

تحقیقات نشان می‌دهند که زنان بیشتر از مردان در معرض پرخوری هستند. البته در برخی کشورها این آمار برعکس است و مردان بیشتر از زنان در پاسخ به احساس افسردگی یا عصبانیت، غذا می‌خورند.

به طور کلی پرخوری به عنوان یک اختلال جدی و خطرناک در غذاخوردن شناخته می‌شود.

انواع پرخوری

پرخوری احساسی

در زبان فارسی پرخوری احساسی معمولا به عنوان پرخوری عصبی شناخته می‌شود. پرخوری احساسی شایع‌ترین نوع پرخوری است. معمولا وقتی یک نفر درباره پرخوری عصبی صحبت می‌کند، منظورش همین نوع پرخوری است.

همانطور که در بالا گفتیم، پرخوری احساسی به معنی تمایل به غذا خوردن در زمان‌های پراسترس و شرایط ناآرام روحی و روانی است. افراد هنگام پرخوری احساسی از لحاظ فیزیکی احساس گرسنگی ندارند؛ بلکه علت پرخوری، حال روحی آن‌ها است.

در چنین اوقاتی افراد اغلب تمایل به خوردن غذاهای پرکالری و ناسالم دارند؛ غذاهایی مانند سیب‌زمینی سرخ‌کرده، فست‌فود، شیرینی‌ها، بستنی، شکلات، چیپس و… .

جالب است بدانید تقریبا 40% مردم هنگام مواجهه با شرایط استرس‌زا، به پرخوری احساسی روی می‌آورند.

 بینج‌ایتینگ یا اختلال پرخوری

بینج‌ایتینگ یا اختلال پرخوری به حالتی گفته می‌شود که فرد مقادیر زیادی غذا را در یک وعده مصرف می‌کند. این بیماری ارتباطی با احساس گرسنگی ندارد و ممکن است در زمانی که فرد کاملاً سیر است، رخ دهد.

 بسیاری از افراد به دفعات انگشت‌شماری پرخوری می‌کنند؛ اما این مشکل زمانی به‌عنوان اختلال شناخته می‌شود که در یک بازه‌ی زمانی مشخص چندین بار تکرار شود.

علاوه بر خوردن مقدار زیادی غذا، اختلال پرخوری اغلب با نوعی بی‌اختیاری همراه است یعنی فرد کنترلی بر غذای مصرفی خود ندارد.

اختلال پرخوری با مصرف مقادیر بسیار بالای غذاهای پرکالری همراه است و به‌همین‌دلیل اغلب باعث احساس شرم، عذاب وجدان یا گناه می‌شود؛ اما این افراد معمولا اقدام غیرعادی و ناسالمی برای حذف کالری‌های اضافه انجام نمی‌دهند.

بولیمیا

در این نوع اختلال، فرد ابتدا مقدار زیادی غذا می‌خورد، سپس با یک سری روش‌های غلط، تلاش می‌کند آن را جبران کند؛ مثلا خودش را مجبور به استفراغ می‌کند، بیش‌ازحد ورزش می‌کند یا به سراغ ملین‌ها، قرص‌های کاهش وزن یا دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور که برای درمان دیابت تجویز می‌شوند) می‌رود.

 افراد مبتلا به بولیمیا، ممکن است مخفیانه و دور از نظر دیگران این کار را انجام دهند. این نوع از پرخوری، زندگی و سلامت فرد را به شدت تهدید می‌کند.

تفاوت پرخوری عصبی با بولیمیا

در برخی منابع ایرانی، پرخوری عصبی با بولیمیا یکی دانسته شده است. هرچند بولیمیا هم با پرخوری همراه است؛ اما معادل دانستن آن با پرخوری عصبی چندان از نظر علمی درست به‌نظر نمی‌رسد. بولیمیا را می‌توان به «پرخوری عصبی همراه با جلوگیری» ترجمه کرد.

• در اختلال بولیمیا فرد تمایل غیرقابل کنترلی نسبت به غذا خوردن دارد و ممکن است چندین بار در هفته وعده‌های غذایی بسیار پرحجم داشته باشد.

به‌دنبال این پرخوری‌های بدون‌کنترل، احساس عذاب وجدان شدیدی به افراد دست می‌دهد که آن‌ها را وادار به ازبین‌بردن کالری‌های اضافی می‌کند.

افرادی که به بولیمیا دچارند، پس از صرف یک وعده‌ی غذایی پرحجم، با استفاده از روش‌های غلط مانند استفراغ ارادی، استفاده از ملین‌ها، ورزش شدید و غیره سعی در ازبین‌بردن کالری‌های اضافی دارند.

• در پرخوری احساسی یا پرخوری عصبی افراد اغلب مقدار غذای متوسط یا زیادی را در یک وعده مصرف می‌کنند و پس از آن به احساس گناه یا عذاب‌وجدان دچار می‌شوند؛ ولی این احساس به‌قدری شدید نیست که واکنش‌های افراطی مانند استفراغ یا ورزش شدید را به‌همراه داشته باشد.

علائم و نشانه‌های پرخوری عصبی

وقتی تحت‌استرس هستید غذا می‌خورید: 

وقتی فشار کار یا درس زیاد می‌شود و مجبورید چندین ساعت را پشت میز و مشغول کار باشید، به‌طور ناخودآگاه در کنار کار خود تنقلات مختلف می‌خورید.

در پاسخ به احساسات مختلف به غذا خوردن روی می‌آورید:

هنگام ناراحتی، آزردگی، عصبانیت، تنهایی، نگرانی، خستگی و بی‌حوصلگی غذا می‌خورید. این کار را به‌قدری ناخودآگاهانه انجام می‌دهید که اغلب حتی متوجه آن نمی‌شوید.

با غذاخوردن به آرامش می‌رسید: 

. زمانی‌که احساس ناراحتی دارید یا حس و حال خوبی ندارید، غذاخوردن باعث می‌شود احساس بهتری پیدا کنیددر چنین مواقعی معمولاً شیرینی، بستنی، شکلات، چیپس و پفک یا فست‌فود می‌خورید.

حتی هنگام سیری هم غذا می‌خورید: 

احساس مثبتی که از غذا خوردن به شما دست می‌دهد موقتی است و ممکن است حتی زمانی‌که به تازگی غذا خورده‌اید، باز هم میل به غذا خوردن داشته باشید.

گاهی هوس‌های ناگهانی و غیرمنتظره دارید:

بعضی اوقات بدون هیچ دلیل مشخصی و خیلی ناگهانی یک غذا یا خوردنی خاص را هوس می‌کنید. ممکن است این هوس‌های تصادفی هیچ ارتباطی به گرسنگی یا سیری شما نداشته باشند.

دلایل پرخوری عصبی

1. استرس

 آیا تابه‌حال برایتان پیش آمده که در زمان‌های پراسترس، احساس گرسنگی کنید؟ هم‌زمانی این دو احساس، زائیده‌ی ذهن شما نیست.

هنگام تجربه‌ی استرس‌های مزمن، سطح هورمون کورتیزول در بدن افزایش پیدا می‌کند. کورتیزول میل به غذاهای شور، شیرین و سرخ‌شده را افزایش می‌دهد.این غذاها انرژی زیادی دارند و احساس لذت را القا می‌کنند. هر چه استرس کنترل‌نشده در زندگی شما بیشتر باشد، احتمال اینکه برای تسکین عاطفی به غذا روی بیاورید، بیشتر می‌شود.

2. خفه کردن احساسات منفی

غذاخوردن ممکن است باعث شود احساسات ناراحت‌کننده از جمله خشم، ترس، غم، اضطراب، تنهایی، رنجش و شرم سرکوب شده و حتی برای مدتی کوتاه فراموش شوند. غذا‌خوردن باعث می‌شود نسبت به ناراحتی خود بی‌حس شوید و کنار آمدن با این احساسات منفی را به تعویق بیندازید.

3. کسالت، بی‌حوصلگی یا احساس پوچی

آیا تابه‌حال صرفاً از روی بیکاری، برای رفع کسالت یا به عنوان راهی برای پر کردن خلاء زندگی‌تان غذا خورده‌اید؟ گاهی اوقات به سراغ غذا می‌روید تا بی‌هدفی یا کمبودهای زندگی را فراموش کرده و به لذت‌های لحظه‌ای بسنده کنید.

4. عادات دوران کودکی

 به خاطرات دوران کودکی خود در رابطه با غذا و تنقلات فکر کنید. آیا والدین شما به‌عنوان جایزه برای شما بستنی یا خوراکی‌های دیگر می‌گرفتند؟ نمرات خوب شما با پیتزا و فست‌فود جشن گرفته می‌شد؟ یا زمانی که غمگین بودید، برای‌تان شیرینی می‌پختند؟

این عادت‌ها اغلب می‌توانند تا بزرگسالی نیز باقی بمانند. همچنین ممکن است پرخوری احساسی شما ناشی از دلتنگی باشد؛ شاید به‌طور ناخودآگاه بخواهید خاطرات خوش دوران کودکی خود را زنده کنید.

5. تأثیرات اجتماعی

 دورهم جمع‌شدن و غذا خوردن با دوستان و نزدیکان یک راه عالی برای کاهش استرس است؛ اما می‌تواند منجر به پرخوری نیز شود. ممکن است به این دلیل که غذا آماده است یا بقیه در حال خوردن هستند، شما نیز ترغیب به غذاخوردن شوید.

همچنین ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی استرس بگیرید و به پرخوری تکیه کنید. دلیل دیگر پرخوری در چنین موقعیت‌هایی، اصرار و تعارف‌های خانواده و دوستان است.

عوارض پرخوری عصبی

بسیاری از افراد ممکن است هرازگاهی پرخوری عصبی را تجربه کنند. این موارد معمولاً مشکل‌زا نیستند؛ اما موارد پرخوری شدید می‌تواند با عوارضی همراه باشد:

1. احساس گناه
2. حالت تهوع
3. بیماری‌های مرتبط با وزن
4. بروز سایر اختلالات خوردن

راهکارهای مقابله با پرخوری عصبی

راهکارهای زیادی برای بهبود پرخوری عصبی وجود دارد. البته این راهکارها برای همه‌ی افراد اثربخشی یکسانی ندارند؛ ولی می‌توانند در حل این مشکل مؤثر باشند:

1. رژیم غذایی خود را تغییر دهید

غذاهای غنی از ویتامین دی می‌توانند خلق‌وخوی شما را بهبود بخشند؛ بنابراین شیر و غلات غنی‌شده با ویتامین دی، تخم مرغ، قارچ و ماهی‌هایی مانند سالمون را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

2. مرکبات بخورید

 مرکبات تقریباً در تمام فصول سال در دسترس بوده و سرشار از ویتامین C هستند. این ویتامین به تقویت سیستم ایمنی شما کمک می‌کند. علاوه‌براین، بوی خاص و دل‌پذیر مرکبات، کاهش‌دهنده‌ی استرس است.

3. حواس‌تان به مواد غذایی مصرفی‌تان باشد

مراقب نوع تنقلاتی که می‌خرید باشید. خرید بعضی تنقلات و وجود آن‌ها در خانه می‌تواند محرک بروز پرخوری احساسی باشد. غذاهایی که پرخوری عصبی شما را تحریک می‌کنند شناسایی کنید و از خرید آن‌ها بپرهیزید.

4. سعی کنید بیش‌ازحد گرسنه نشوید

 بسیاری از افراد هم‌زمان با گرسنگی کمی عصبی و تحریک‌پذیر می‌شوند.عصبی‌شدن می‌تواند محرک پرخوری عصبی باشد؛
به همین دلیل بهتر است تا جای ممکن از احساس گرسنگی شدید پرهیز کنید. به این منظور می‌توانید یک رژیم غذایی غنی از پروتئین داشته باشید؛ پروتئین به شما کمک می‌کند مدت طولانی‌تری سیر بمانید.

5. از روش‌های درمانی استفاده کنید

پرخوری احساسی یا همان پرخوری عصبی شاید در مقایسه با سایر انواع پرخوری چندان جدی به‌نظر نرسد؛ اما ازآنجایی‌که می‌تواند در طولانی‌مدت عوارض جدی به‌همراه داشته باشد باید حتماً درمان شود.

روان‌درمانی و دارودرمانی رایج‌ترین راه‌های درمان پرخوری عصبی‌اند:

در روان‌درمانی، یک مشاور یا روان‌شناس ابتدا پرخوری عصبی را ریشه‌یابی کرده، سپس به شما کمک می‌کند این مشکل را به طور اصولی برطرف کنید.

در دارودرمانی، از دارو برای کنترل پرخوری عصبی استفاده می‌شود. به‌طورکلی به نظر می‌رسد اثر دارو در درمان پرخوری عصبی، کمتر از روان‌درمانی باشد. اما گاهی‌اوقات پرخوری عصبی به‌دنبال یک مشکل زمینه‌ای مانند افسردگی، اختلال اضطراب، وسواس فکری-عملی و… بروز پیدا می‌کند. در چنین شرایطی پزشکان اغلب تلفیقی از درمان دارویی و روان‌درمانی را توصیه می‌کنند.

سخن پایانی

پرخوری عصبی یا پرخوری احساسی یکی از انواع پرخوری است که در اثر استرس و احساسات منفی به وجود می‌آید. نوع شدیدتر این اختلال، «بولیمیا» است که در این حالت، فرد سعی می‌کند کالری‌های اضافی را از بدن‌اش خارج کند. اگر از این اختلال رنج می‌برید، بهتر است به یک روانشناس مراجعه کنید.

روانشناسان لیمومی در خدمت شما هستند تا شما را در این مسیر همراهی کنند. برای رزرو وقت، کلیک کنید.

برای دریافت رژیم لیمومی می‌توانید از طریق این لینک اقدام کنید.